Maska pantery

Maski Dogonów są związane z rytuałami pogrzebowymi. Pogrzeb, ostateczne pożegnanie zmarłego i jego siły nyama, jest u Dogonów procesem kilkustopniowym, różniącym się ze względu na płeć, pozycję i wiek zmarłego.

Pochówek odbywa się najczęściej w dniu śmierci. Czasami gdy zgon nastąpił wieczorem, ciało chowa się dopiero rankiem następnego dnia. Zmarłych mieszkańców z wiosek położonych na Płaskowyżu i u podnóża Masywu chowa się w niszach skalnych zwanych kommo (jaskinie), natomiast tych z wiosek na Równinie na cmentarzach ulokowanych w miejscach niezdatnych do uprawy, położonych najczęściej na peryferiach. Istnieją specjalne cmentarze dla pewnych grup ludzi, np. dla osób należących do kasty (kowali, skórników itp.) oraz kobiet zmarłych w czasie menstruacji, w ciąży lub podczas porodu.

Kilka dni po pochówku organizuje się ceremonię baga bundo. W czasie tego rytuału zmarłego symbolizuje koc pogrzebowy, a końcowym wydarzeniem są tańce myśliwych i towarzyszące im wystrzały z broni palnej oddawane w powietrze.

Dama – ostateczne pożegnanie zmarłego odbywa się kilka lat po faktycznym pogrzebie. Organizacja tego święta wymaga długich i kosztownych przygotowań, w których partycypuje czasami kilka rodzin. Jednym z zadań Dama (oprócz wyekspediowania nyama zmarłego w szeregi przodków) jest bowiem podniesienie prestiżu i reputacji zmarłego oraz – pośrednio również jego potomków. Sam rytuał Dama trwa sześć dni, podczas których maski tańczą na wioskowym placu głównym, na tarasie domu zmarłego oraz na świętych polach Hogona. Ostatecznie duszę zmarłego, ulokowaną w przedmiocie charakterystycznym dla jego profesji (motyka – w przypadku rolnika, szczypce – dla kowala itp.) usuwa się ze wsi, potem niszczy, a szczątki porzuca w buszu. Zmarłym kobietom również organizuje się Dama, ale tańce w maskach pojawiają się tylko w przypadku Dama Yasigine – jedynej kobiety należącej do męskiego stowarzyszenia Awa.

Ewa Prądzyńska