Matka Boska Gidelska

Ludzie od zawsze wędrowali do miejsc uznawanych za święte. Wierni pielgrzymowali do sanktuariów w nadziei na otrzymanie łask Bożych, które tam objawiały się szczególnie intensywnie, poprzez znak – relikwię lub wizerunek, otaczany uroczystym kultem. Stamtąd starano się przywieźć podobiznę „cudownego obrazu” do domu, w celu ochrony gospodarstwa i rodziny. Stąd przy klasztorach powstawały ośrodki odpustowe i warsztaty rzemieślnicze, między innymi w Częstochowie, Kalwarii Zebrzydowskiej. Obrazy dewocyjne z tych ośrodków rozchodziły się po całym kraju dzięki pątnikom lub samym obraźnikom, wędrownym handlarzom.

Najstarsze, z XVII wieku, były warsztaty częstochowskie. Obrazy tamtejszych twórców zwykle miały formę prostokątów komponowanych jednoplanowo w pionie. Od innych odróżniał je mocny szeroki kontur, odcinający postacie od tła. Staranniej opracowywano twarz i dłonie, szaty i dekoracje malowano płasko, bez światłocienia, lecz bardziej zdobiono. Charakterystyczny był motyw róży o wielkich płatkach, zdarzała się także dekoracja z małych kwiatów.

Warsztaty oferowały pielgrzymom różnorodność tematów. Największą popularnością wśród wizerunków maryjnych cieszyły się: Matka Boska Karmiąca, Matka Boska Częstochowska, Matka Boska Kodeńska, Matka Boska Gidelska. Dzieje sanktuarium przy późniejszym klasztorze oo. Dominikanów w Gidlach koło Częstochowy sięgały 1516 roku i wiązały się z historią figurki Maryi z Dzieciątkiem. Według przekazów została wyorana na polu należącym do włości rodziny Gidzielskich, przez chłopa Jana Czeczeka, a następnie ukryta w chałupie. Fakt ten przyczynił się do utraty wzroku przez członków jego rodziny, który odzyskali dopiero po przemyciu oczu wodą wykorzystaną do oczyszczenia rzeźby i przekazaniu jej do kościoła parafialnego.

Obraz przedstawia moment, gdy podczas orki woły zatrzymują się, a nawet padają na kolana przed jaśniejącą w ziemi figurką, którą rolnik uznał za skarb. Ikonografia samego wizerunku jest rozbudowana i dzieli się na dwa plany. W dolnej partii – ziemskiej, na tle krajobrazu z sylwetkami zabudowań klasztornych, jest ukazana scena wyorania posążku, w części górnej – niebiańskiej, patroni zakonu dominikanów, św. Dominik i św. Jacek, adorują cudowną figurkę umieszczoną często w kwietnym lub promienistym wieńcu.