Zofia z Czartoryskich Zamoyska jako Psyche

Portret Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej jako Psyche.
Obraz z kolekcji muzealnej przedstawia portret młodej, pięknej uskrzydlonej kobiety, ukazanej do kolan, trzymającej w dłoni zapaloną lampkę oliwną. To wizerunek Hanny Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej (ur. we wrześniu 1778 roku w Warszawie, zm. w lutym 1837 roku we Florencji). Córka Izabelli z Flemingów Czartoryskiej i Adama Kazimierza Czartoryskiego. Kiedy miała 14 lat na balu karnawałowym na Zamku Królewskim w Warszawie została uznana za najpiękniejszą damę Rzeczypospolitej. Wyszła za mąż za Stanisława Kostkę Zamoyskiego, słynnego mecenasa sztuki i miała z nim dziesięcioro dzieci, w tym siedmiu synów. Jako najpiękniejszą kobietę 1 poł. XIX w wielu malarzy wykonywało jej podobizny i wręcz zabiegali, aby ją malować. Na łańcuckim obrazie przedstawiona jest jako mitologiczna Psyche – bogini i uosobienie duszy ludzkiej i wiąże się z jednym z mitów greckich, według którego Afrodyta, pozazdrościwszy urody Psyche, rozkazała, aby Eros rozkochał ją w najbrzydszym mężczyźnie. Jednak Eros, sam zachwycony pięknem Psyche zakochał się w niej i przychodził do niej nocą. Warunkiem tych spotkań było niezapalanie światła. Za namową sióstr Psyche zapaliła oliwny kaganek, z którego kropla rozgrzanej oliwy spadła na Erosa i wówczas ukochany zniknął, bogini wyruszyła na jego poszukiwania. Afrodyta przyjęła ją jako sługę i nakazała wykonywać najcięższe prace. Swą miłością do kochanka ułagodziła Afrodytę i obdarzona przez Zeusa nieśmiertelnością została zabrana na Olimp, gdzie mogła poślubić swego ukochanego. Na łańcuckim obrazie widzimy chwilę, w której ciekawa Psyche trzyma zapalony kaganek. Obraz łańcucki jest kopią z oryginału Henryka Fügera z 1797 roku. Heinrich Friedrich Füger (ur. 1751 r., zm. 1818 r.) to malarz austriacki okresu klasycyzmu, najwybitniejszy miniaturzysta szkoły wiedeńskiej. Obraz ujęty w profilowaną złoconą ramę ozdobioną motywem wstęgi nawiniętej na pręt jest eksponowany w Wielkiej Jadalni na I piętrze zamku łańcuckiego.

Bożena Rybkowska