Żupan kobiecy

Granatowy żupan damski z około 1870 roku pochodzi z Tarnogrodu. Jest to okrycie wierzchnie noszone przez kobiety zamożne do stroju z Biłgoraja i Tarnogrodu nazywanego sitarskim. Ta forma odzieży świątecznej przyjęła się wśród zajmujących się handlem sitami. Wytwarzaniem surowca trudnili się mieszkańcy okolicznych wsi produkujący drewniane obręcze, a ubodzy mieszkańcy miasteczek Biłgoraj i Tarnogród – siatkami. Zbytem gotowych sit zajmowali się tak zwani sitarze, było to zajęcie bardzo dochodowe.

Strój noszony przez sitarzy wyróżniał się na tle innych z obszaru Lubelszczyzny. Był wykonany z materiałów przywożonych z różnych stron kraju czy z zagranicy, krój poszczególnych elementów był zbliżony do ubiorów szlacheckich. Prezentowany żupan to rodzaj płaszcza szytego przez małomiasteczkowych krawców z sukna fabrycznego w kolorze szafirowym z płócienną podszewką. Jest długi, sięgał poniżej łydki i odsłaniał około 10 cm spódnicy (długość 124 cm, szerokość dołu 314 cm). W górnej części jest dopasowany, a od pasa w dół rozszerza się przez układane z tyłu i z boku fałdy. Tylne cięcia w pasie i kliny boczne są obszyte szerokim złotym szamerunkiem dla zamaskowania szwów, ale też dla ozdoby. Żupan ma także cztery ozdobne guzy z zapięciami. Kołnierz jest duży, wykładany, z klapami, które podobnie jak wywijane części rękawa u dołu są pokryte materiałem wielobarwnym typu brokat, jedwab lub żakard. Bywał noszony na dwa sposoby – rozpięty i zapięty. W drugim przypadku dodatkowo opasywano go wielobarwnym pasem materiałowym w poziome prążki o długości 2 m. Pas ten owijano trzy–czterokrotnie wokół talii, a jego końce były chowane. Ten typ płaszcza po raz pierwszy był zakładany przez panny młode, gdy szły do ślubu, aby w ten sposób podkreślić wysoki status majątkowy. Mimo bogactwa i różnorodności strój sitarski zaczął zanikać już na przełomie XIX i XX wieku, co było związane z pojawieniem się tańszych i wygodniejszych ubrań produkcji fabrycznej.