Patagon Alberta i Izabeli

Rozwój gospodarczy Europy w 2. połowie XV wieku zrodził zapotrzebowanie na srebrne monety o dużej wartości, które jako ekwiwalent złotego dukata mogły sprostać wyzwaniom wymiany handlowej, łączącej Azję z Europą i Amerykami. Surowca do podjęcia masowej produkcji dostarczały zasobne złoża srebra odkrywane w Europie, a przede wszystkim w koloniach hiszpańskich w Ameryce Południowej.

W Europie pierwsze takie monety powstały w Tyrolu (1486) oraz w Saksonii (1500). Wykorzystując miejscowe zasobne złoża srebra, ich produkcję uruchomiono w 1518 roku w czeskich Rudawach w hrabstwie Schlick, w miejscowości Sankt Joachimstahl. Zwano je stąd Joachimstalerami lub w skrócie talerami, które to określenie przylgnęło do talarowych emisji w krajach sąsiednich. Pod różnymi nazwami monety te bito w wielu państwach świata. W Anglii były to srebrne korony, w Ameryce Południowej bito ośmiorealowe talary, w Turcji gurusze, a w hiszpańskich Niderlandach dukatony i patagony.

Omawiany patagon jest talarową emisją Niderlandów Hiszpańskich, wprowadzoną w 1612 roku przez Alberta i Elżbietę (1598–1621) i kontynuowaną przez ich następców do początku XVIII wieku. W drodze wymiany handlowej monety te docierały na ziemie polskie, gdzie zwano je talarami krzyżowymi – od rysunku krzyża ukośnego na rewersie – lub talarami albertowymi – od Alberta i Elżbiety, inicjatorów ich emisji. Spośród kilkunastu gatunków pieniędzy wybijanych w południowoniderlandzkich mennicach patagony i ich frakcje (połówki i ćwiartki) były jedynymi nominałami, które obiegały na obszarze ówczesnej Rzeczypospolitej. Największy napływ patagonów na nasze ziemie jest notowany w 2. połowie XVII wieku, o czym świadczy duża ich reprezentacja w skarbach monet ukrywanych w tamtym czasie. Wskazuje to zarazem na znaczenie, jakie pieniądz ten odgrywał w życiu ekonomicznym naszego kraju.

Prezentowany egzemplarz wchodzi w skład skarbu złożonego z 83 monet talarowych, ukrytego po 1708 roku w Józefowie w powiecie biłgorajskim (województwo lubelskie). Ponad połowę tego zespołu stanowią właśnie patagony Niderlandów Hiszpańskich.

Choć zawartość srebra w patagonie była nieco mniejsza niż w polskich talarach, szacowano je na równi z emisjami krajowymi i pełnowartościowymi talarami obcymi.

Tomasz Markiewicz