Drzewo Krzyża Świętego Lubelskiego

Rycina przedstawia fragment Drzewa Ukrzyżowania Jezusa Chrystusa (Krzyża), bezcenną relikwię lubelską znajdującą się w kościele Dominikanów lubelskich od 1333 lub 1420 roku, do czasu jej kradzieży w roku 1991. Relikwia jest przedstawiona bez oprawy, z rysami, ze szczególnie widoczną rysą pęknięcia. Rysunek naturalnej wielkości pokazuje jej kształt: krzyż równoramienny o zaokrąglonych  ramionach.

Drzewo Ukrzyżowania Jezusa Chrystusa jest czczone od IV wieku w postaci relikwii jako najważniejsze narzędzie Męki Pańskiej. Krzyż, na którym umarł Chrystus odnaleziono na Golgocie 14 września 320 roku za sprawą św. Heleny, matki cesarza Konstantyna Wielkiego. Wiadomo, że już przed 348 rokiem podzielono go na drobne relikwie dla „całego świata” i rozesłano po okolicznych kościołach. Największe części pozostawiono w Jerozolimie oraz umieszczono w Hagia Sophia w Konstantynopolu i w bazylice Santa Croce in Gerusalemme w Rzymie, głównych centrach chrześcijaństwa. Obecnie największa część relikwii znajduje się w Brukseli, w kościele św. Guduli. W Polsce duże fragmenty Drzewa miały między innymi kościół Dominikanów w Lublinie, Święty Krzyż na Łysej Górze i Kaplica Świętokrzyska na Wawelu. Według badań z 1870 roku relikwia lubelska zajmowała pod względem wielkości drugie miejsce w świecie (późniejsze ustalenia mówią o trzecim miejscu) i była największa w Polsce. Do Lublina trafiła z Kijowa, gdzie znajdowała się od 988 roku; wówczas przywiozła ją na Ruś z Konstantynopola Anna, księżniczka bizantyjska poślubiona przez księcia kijowskiego Włodzimierza.

Za sprawą dominikańskiej relikwii w Lublinie miały miejsce liczne wydarzenia o charakterze nadprzyrodzonym, między innymi ocalenie miasta przed Kozakami w 1648 roku, które są odnotowane w źródłach pisanych i ikonograficznych. Wiele pokoleń lublinian i pielgrzymów modliło się przed tym „Drzewem Świętym nade wszystko” w przekonaniu, że jest ono „skarbem Łask Bożych”, doświadczając licznych łask i uzdrowień. Wierzono, że relikwia ma cudowną moc, bo każda cząstka Krzyża była zroszona krwią i potem Chrystusa i nosiła ślady jego Męki. Otaczano ją szczególną czcią, a dominikańska świątynia stała się ważnym polskim sanktuarium, w XVI wieku największym obok Jasnej Góry i kościoła Bożego Ciała w Poznaniu.

Renata Bartnik