Lalka teatralna Dunnun Koronin (kogut)

Lalka teatralna (marionnette) jest montowana na długim kiju z sytemem kilkunastu krótkich drewnianych elementów połączonych przegubowo, składających się harmonijkowo. Całość tej skomplikowanej konstrukcji animowana jest od dołu przez lalkarza ukrytego pod tkaninami. Jest częścią tradycji teatralnej Sogo bò występującej w regionie Ségou, w południowo centralnej części Republiki Mali kultywowanej przez Kamalen Ton – wioskowe stowarzyszenia młodych. Przedstawia koguta uważanego za doskonałego ojca rodziny, który jest dla ludu Bozo ptakiem ofiarnym.

Tradycyjny teatr lalek z Mali zajmuje ważne miejsce w historii afrykańskiego teatru. To właśnie z tego kraju pochodzi pierwsza pisemna relacja na temat afrykańskiego przedstawienia lalkowego. Przekazał ją arabski podróżnik i geograf Ibn Battuta, który w 1355 roku przebywał na dworze władcy królestwa Mali i był świadkiem występów grupy artystów przed władcą. Opisani przez niego lalkarze przebrani byli za ptaki i tańczyli z przymocowanymi do głów wielkimi czerwonymi dziobami w kostiumach wykonanych z piór.

Przedstawienia lalkowe powszechnie zwane Sogo bò, czyli „zwierzęta ruszyły przed siebie”, określane są też czasami innymi nazwami, np.: Kono donkili, Dobò lub Cèko. Każda z tych nazw wyjaśnia cząstkę ich prawdziwej natury. Kono donkili oznacza „ptasi śpiew” i świadczy o tym, że ptaki zajmują w jego repertuarze ważne miejsce. Według współczesnego artysty Tiory’ego Blé Diarry ptaki są duszami lalek. Cèko tłumaczy się dosłownie jako „męska sprawa” i przypomina, że tylko mężczyźni mogą dać życie drewnianej lalce. Dobò z kolei oznacza „sekret” i odnosi się do tajemnicy, za sprawą której martwe przedmioty ożywają w trakcie widowisk.

Dar Oleńki Darkowskiej-Nidzgorskiej i Denisa Nodzgorskiego-Gordiera.

Ewa Prądzyńska