Widok zakładów chemicznych na Pomorzanach

W 2. połowie XIX wieku nastąpiło przyspieszenie rozwoju przemysłowego i gospodarczego Szczecina. Zmiany te znalazły odzwierciedlenie w sztuce, zwłaszcza w widokach miasta. W kolejnych dziesięcioleciach krajobraz w rejonie nadodrzańskim zamieniał się w typowo robotniczo-przemysłowy. Proces ten fascynował i inspirował wielu artystów, którzy chętnie sięgali po motywy przemysłowe, chcąc wiernie zobrazować wygląd aglomeracji. Nie bez znaczenia był także użytkowy charakter ikonografii. Kompozycje z widokami zabudowy przemysłowej tworzone były bowiem na potrzeby publikacji informacyjnych i technicznych oraz winiet zdobiących papiery firmowe. Pojawiały się także w materiałach reklamowych zakładów przemysłowych, podnosząc ich prestiż. Powiększone winiety przyjmowały często formę portretu firmy i ukazując aktualny wygląd zakładu, zdobiły dyrektorskie gabinety. Kompozycje graficzne ukazujące szczecińskie fabryki, reprodukowane w publikacjach na temat handlu i przemysłu, stanowią cenną dokumentację wyglądu zakładów przebudowywanych lub dziś nieistniejących. Ukazywały ich rozplanowanie, formę i wielkość z podwyższonego punktu widzenia, albo z lotu ptaka. Tego rodzaju ilustracją, zdobiącą publikację berlińskiego wydawnictwa Eckstein's Biographischer Verlag jest grafika z 1907 roku, nieznanego autora, uwieczniająca widziany z lotu ptaka zespół zabudowań fabryki produktów chemicznych w szczecińskiej lewobrzeżnej dzielnicy Pomorzany, która od końca XIX wieku była znana z licznych fabryk, zakładów przemysłowych oraz sprzyjającego industrializacji węzła kolejowego. Grafika odznacza się precyzją w przedstawieniu niskich zabudowań fabrycznych. Pojedyncze kominy oraz równomiernie rozlokowane budynki sprawiają wrażenie ładu, a widoczna w tle delikatna panorama nadodrzańska powoduje, iż industrialna zabudowa nie przytłacza. Szlachetności kompozycji dodaje ulokowane w prawym dolnym rogu wyobrażenie germańskiej bogini Sediny w otoczeniu smoków, która za sprawą fontanny wykonanej przez niemieckiego rzeźbiarza i rysownika Ludwiga Manzla (1858–1936) stała się symbolem Szczecina schyłku XIX i 1. połowy XX wieku.

Małgorzata Peszko