Ubieralnia Damska (Garderoba)

Nazwy historyczne: garderoba „Garderobe de la Princesse” (ok. 1780 r.); „Garderoba” (XIX w.) ; „Pokój ubieralny” (lata 90 XIX w.); garderoba z łazienką (1933 r.)..
Nazwy inne: Ubieralnia, Ubieralnia Damska, Ubieralnia Apartamentu Damskiego, Ubieralnia z łazienką.
Czas powstania: 1629 – 1642 (?); ok. 1780 r. – „Garderobe de la Princesse”; lata 80 –  90 XVIII w. do pocz. XIX w.  – wydzielenie pomieszczenia z większej  garderoby; lata 90 XIX w. – wnętrze odnowione.
Architekci: n.n.( od 1629 do lat 90 XIX w.); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 90 XIX w. odnowienie i modernizacja wnętrza, zmiana komunikacji zaplecza).
Artyści: n. n. ( od 1629 do lat 90 XIX w.); Parmenter – firma Gramlick (urządzenia kąpielowe, lata 90 XIX w.).

Ubieralnia Damska znajduje się w północnej amfiladzie pierwszego piętra zamku. W XVIII w. mieściły się tam prywatne apartamenty ówczesnych właścicieli – Izabeli z Czartoryskich i Stanisława Lubomirskiego, marszałka wielkiego koronnego na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Ok. 1780 r. pokój opisany jako „Garderobe de la Princesse” spełniał funkcję garderoby Księżnej Marszałkowej. Pomieszczenie posiadało dwa okna w ścianie północnej i troje drzwi, z których dwoje otwierało się na amfiladę, a trzecie prowadziły na Korytarz Północny („Coridor”). Czwarte mniejsze przejście w ścianie zachodniej prowadziło przez wąski „Passage” do sypialni Izabeli Lubomirskiej. Garderobę ogrzewano umieszczonymi w ścianie wschodniej kominkiem i piecem z paleniskiem dostępnym z Korytarza Północnego.
Nie wiadomo, czy przedstawione założenie zostało w pełni zrealizowane. O zmianie rozkładu wnętrza świadczy naszkicowany ołówkiem podział garderoby na dwa pomieszczenia, widoczny na rzucie pierwszego piętra zamku z ok. 1780 r. Przepierzenie wygrodziło północną Ubieralnię z dwoma oknami od południowego zaplecza nadbudowanego otwartą antresolą z balustradą. W jednej części zaplecza (z drzwiami na Korytarz Północny) umieszczono piec i niewielkie dwubiegowe schody prowadzące na antresolę (elementy zachowane), w drugiej znajdowały się drzwi do „Passage” spełniającego funkcje „ustronia” czyli WC. Pomimo tego, że opisy wnętrza z pierwszych lat XIX w. nie wyodrębniały przepierzonych pomieszczeń, podział garderoby mógł nastąpić najwcześniej w latach 80 XVIII w., najpóźniej w pierwszych latach XIX w.
Po śmierci Izabeli Lubomirskiej w 1816 r., należący do niej Apartament Damski na pierwszym piętrze potraktowano jak pamiątkę. Sypialnia, Buduar i Ubieralnia pozostawały niezamieszkane i zachowały się nienaruszone do lat 90 XIX w. W połowie XIX w. „Garderoba” posiadała „Drzwi wchodowe podwójne […]. Okien dubeltowych dwa. Sufit i ściany płótnem obite, malowane. Posadzka dębowa w cegiełki. Piec murowany. Okna i ściany w miejscu lamperii parkietowane. Przepierzenie z desek, za którym są schody prowadzące na górę z galeryjką, w przepierzeniu drzwi pojedynczych 5; z tąd idzie się do ustronia”.
Elżbieta z Radziwiłłów, od 1885 r. żona Romana Potockiego, wspominała: „Apartamenty dawne Księżny Marszałkowej nie były zamieszkałe […]. Te pokoje były dla mnie największą pokusą i jak tylko była sposobność, prosiłam starego Murdzię, ówczesnego burgrabiego, żeby mi drzwi do tego zakazanego raju otworzył. Przychodził wtedy z ogromnym pękiem kluczy i otwierał drzwi zakazane, wychodzące na galerję [Korytarz Północny] i prowadzące do mojego teraźniejszego pokoju ubieralnego, który jak i dziś był podzielony, tylko schodów na drugie piętro nie było.”
W trakcie przebudowy zamku, prowadzonej w latach 1889 – 1912 według projektów Amanda Luisa Bauqué, Alberta Pio, dawne apartamenty ostatnich Lubomirskich urządzano dla Elżbiety i Romana Potockich. W „Garderobie” zachowano drewniane przepierzenie wydzielające Ubieralnię Damską od zaplecza. Z antresoli dobudowano schody prowadzące na drugie piętro (do nowej garderoby i pokoju garderobianej). Za przepierzeniem, w jednym z dwóch pomieszczeń zaplecza, założono łazienkę dostępną z Ubieralni przez jednoskrzydłowe drzwi z owalnym naświetlem. Łazienka i umieszczone w dawnym „Passage” WC zostały skanalizowane: „Firma angielska Gramlick zakładała wodociągi i kąpielowe urządzenia, które prowadził zawodowiec Parmenter”. Drugie takie same drzwi w przepierzeniu prowadzą do większej, zachowanej bez zmian części zaplecza, która tak jak w czasach Księżnej Marszałkowej łączyła się drzwiami z Korytarzem Północnym.
W odświeżonej dla Elżbiety Potockiej Ubieralni ściany obito tkaniną w różowe kwiaty. Jak za czasów Izabeli Lubomirskiej wisi tu międzyokienne lustro, a dębowa posadzka jest ułożona „w cegiełki”. Dwoje dwuskrzydłowych, jasno malowanych drzwi łączy wnętrze z Buduarem Damskim i Łazienką Żółtą Apartamentu Męskiego

Podstawowa bibliografia:
•    Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.
•    Majewska - Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.
•    Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.
•    Potocka Elżbieta, Łańcut - wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].


Opracowanie:
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967
Faustyna Bożętka