Figurka zoomorficzna Yurugu

Figurka przedstawia bladego lisa (Vulpes pallida), drapieżnego ssaka z rodziny psowatych występującego w Afryce w strefie Sahelu. Jest niewielki, ma wydłużony wąski pysk, z kształtu przypomina fenka, ma jednak dłuższe nogi i mniejsze, bardziej zaokrąglone uszy. Futro ma jasnopłowe, a ogon rudy i puszysty. W kraju Dogonów często bywa mylnie nazywany szakalem.

Pod postacią bladego lisa ukrywa się Yurugu (Ogo), jeden z potomków Ammy. Stwórca świata zamienił Yurugu w lisa karząc go za kazirodztwo, którego dopuścił się, wchodząc w relację intymną z Ziemią – swoją matką, co zakłóciło cały proces stworzenia.

Ciało drobnego zwierzęcia poruszającego się na czterech łapach jest świadectwem upadku Yurugu, który skazany został na bezskuteczne poszukiwania swojej bliźniaczej siostry. Choć Yurugu w mitologii dogońskiej jest bohaterem negatywnym, okazał się ważnym czynnikiem prowadzącym do rozwoju życia na Ziemi. Świat, w którym żyją Dogonowie powstał bowiem w wyniku przeciwstawnych działań Yurugu i Ammy.

Szakal Yurugu cieszy się wielkim szacunkiem wśród Dogonów. Na początku każdej pory deszczowej wróżbici celebrują Bulu Yurugu, czyli jego święto. Jest to podziękowanie za wróżby otrzymane minionego roku oraz odnowienie przymierza zawartego przez pierwszego mężczyznę-wróżbitę i lisa. Gdy Dogonowie znajdą w buszu ciało zdechłego bladego lisa urządzają mu pochówek podobny do pogrzebu człowieka. Jego szczątki owija się w bawełniane pasy i ukrywa w rozpadlinie skalnej.

Figurka była częścią zestawu wróżebnego.

Ewa Prądzyńska