Grzechotka gliniana

Białą, okrągłą grzechotkę glinianą z półkolistymi guzkami i pojedynczym kamyczkiem w środku złożono do grobu zmarłego dziecka, wraz z innymi przedmiotami, poniżej jego stóp. Grób został odkryty na cmentarzysku wczesnośredniowiecznym w Cedyni i datowany jest na okres od końca X po wiek XI.

Grzechotki pełniły różne funkcje we wczesnym średniowieczu. Do czasu chrystianizacji, miały głównie znaczenie magiczne, ich dźwięk miał bowiem odstraszać wszelkie złe moce. Zawieszano je zapewne także nad dziecięcymi łóżeczkami, żeby chronić swoje pociechy. Tym samym zapewniano najmłodszym dzieciom radość z grzechoczącego obiektu sprawiając, że pełnił on również funkcję zabawki. Oprócz tego grzechotki służyły czasem jako proste instrumenty muzyczne.

Zabawki wczesnego średniowiecza opierały się głównie na naśladownictwie. Poprzez taką zabawę dzieci uczyły się norm społecznych i obyczajowych. Stąd znajdowane są miniaturowe naczynka, łódeczki, czasem z wiosłami, czy militaria, jak np. proce czy mieczyki. Zabawki te niezwykle dokładnie odwzorowywały swoje pierwowzory. Wykonywane były zarówno przez dzieci, jak i przez dorosłych, często w innym celu, a jako zabawki zaczynały funkcjonować dopiero po jakimś czasie lub w przypadku uszkodzenia przedmiotu i utracie przez niego możliwości pełnienia pierwotnej roli. Inną grupą zabawek były tzw. zabawki ruchowe. Należały do nich bączki i buczki, które, wprawione w ruch obrotowy za pomącą sznurka, wydawały charakterystyczny buczący dźwięk. Do tej kategorii należą też piłki szyte z jednego lub kilku kawałków skór, czy powiązanych ścinków. Do zabawek zręcznościowych należały astragale, czyli kości skokowe owiec lub kóz służące do znanej również obecnie gry w kości. Pionki do gier planszowych także należy zaliczyć do zabawek, choć grali nimi również dorośli. We wczesnym średniowieczu na Pomorzu znano takie gry jak szachy, warcaby czy skandynawską grę hnefatafl, co tłumaczy się jako królewski stół.

Ewa Górkiewicz-Bucka