Marceli i Natan Najderowie - harcerze - syjoniści Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Marceli Najder (1914-1991) i jego młodszy brat Natan (Nunek; 1916-1941) ukończyli przed wojną gimnazjum im. Kazimierza Jagiellończyka w Kołomyi. Obaj potem poszli w ślady ojca, Wilhelma Najdera – na studia farmaceutyczne. Ukończyli je na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Ojciec studiował w Wiedniu. W okresie studiów bracia zaangażowali się w działalność młodzieżowej organizacji syjonistycznej Ha-Noar ha-Cijoni (hebr. Młodzież Syjonistyczna) (https://sztetl.org.pl/pl/slownik/ha-noar-ha-cijoni). Młodzi idealiści stanowili wówczas jedną z najważniejszych sił napędowych ruchu syjonistycznego. Jednym z podstawowych celów organizacji była realizacja marzenia Żydów o własnym państwie, co wymagało przygotowania osadników, którzy mogliby wyruszyć do Palestyny, aby stworzyć tam samodzielny organizm polityczno-gospodarczy. Skautowa formuła organizacji sprzyjała wychowaniu pionierów nowego państwa, zarówno pod względem ideologicznym, jak i zawodowym. Istotna dla przyszłej niezależności ekonomicznej państwa żydowskiego była nauka pracy na roli – umiejętności nieznanej znacznej części młodzieży żydowskiej. Marceli i Natan Najderowie uczestniczyli w wielu obozach organizowanych przez Ha-Noar ha-Cijoni. Zachowała się bogata dokumentacja fotograficzna z tego okresu, wykonana przez Marcelego, który był pasjonatem fotografii. Do zbiorów Muzeum POLIN trafił nawet aparat fotograficzny, za pomocą którego Najder uwieczniał liczne wyprawy i obozy. Lata studiów Marcelego i Natana Najderów to także okres aktów antysemityzmu na polskich uczelniach. latach 30. XX w., za sprawą organizacji nacjonalistycznych, które dążyły do ograniczenia lub całkowitego wyeliminowania młodzieży żydowskiej z uczelni wyższych, odbyły się liczne „protesty”, skierowane przeciw Żydom. Wiele z nich prowadziło do zamieszek lub stosowania przemocy fizycznej wobec studentów pochodzenia żydowskiego. Zachowała się fotografia, na której Natan Najder i jego dwaj koledzy stoją z zabandażowanymi głowami, pobici podczas zajść antyżydowskich na uniwersytecie we Lwowie. Do przejawów dyskryminacji na uczelniach należała również idea tworzenia getta ławkowego w salach wykładowych (https://sztetl.org.pl/pl/slownik/getto-lawkowe). Na lwowskim Uniwersytecie getto ławkowe wprowadzono w 1938. Zespół fotografii zebranych przez Marcelego Najdera podczas zjazdów Ha-Noar ha-Cijoni składa się z 16 serii archiwalnych odpowiadających zawartości 16 kopert. Większa część kopert (15 z 16) to koperty reklamowe studiów fotograficznych. Jedna z nich to koperta reklamowa producenta cygar. Większość kopert (14 z 16) została opisana przez fotografa. Informacja umieszczona na kopercie przy pomocy ołówka mówi o miejscu i czasie wykonana zdjęć. Jedna z kopert jest pusta. W pozostałych znajdują się monochromatyczne fotografie o różnych wymiarach (w 13 kopertach) oraz błony fotograficzne (w 2 kopertach). Nazwa każdej z serii odpowiada umieszczonej na kopercie informacji o miejscu i czasie wykonania zdjęć stanowiących jej zawartość. Dla nieopisanych kopert zastosowano opisową nazwę serii. Pośród serii wyróżniono: Seria 1: Kołomyja 1932-1938|Czernik-Zielona 1933 - Seria zawiera 19 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 2: Lwów-Studia 1932-37 - Seria zawiera 19 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 3: Kolonia instruktorska Ruda-Opalin 1933 | Kolonia Instruktorska Kudowa 1935 - Seria zawiera 17 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 4: Obóz wędrowny Lubaczów 1934 - Seria zawiera 28 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 5: Rada Naczelna w Sanoku 1935 - Seria zawiera 30 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 6: Rada Naczelna Warszawa 1935 | Rada Naczelna Tuchla 1936, zima, styczeń - Seria zawiera 14 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 7: Kolonia w Paruchach 1935 | Kolonia w Leninie Wielkiej 1937 - Seria zawiera 44 fotografie oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 8: Kolonia Zielona – Zieleniów 1935 (?) 6 - Seria zawiera 9 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 9: Wędrówka 1935 (4) | Rada Naczelna w Stawku 1935 - Seria zawiera pustą kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 10: Raba Wyżna | Obóz instruktorski 1936 - Seria zawiera 14 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 11: Kolonia Mikuliczyn 1938 | Bolechów 1936-37 - Seria zawiera 20 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 12: Mikuliczyn 1938 | Obóz instruktorski: Rada Naczelna - Seria zawiera 14 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 13: Kolonia instruktorska 1939 | Warszawa 1938-39 - Seria zawiera 13 fotografii oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 14: Nieopisana koperta reklamująca cygara wraz ze zdjęciami - Seria zawiera 27 fotografii oraz kopertę reklamowej producenta cygar. Seria 15: Filmy - Seria zawiera 17 fragmentów błony fotograficznej oraz kopertę fotograficzną opisaną ołówkiem. Seria 16: Nieopisana koperta fotograficzna wraz z błonami fotograficznymi - Seria zawiera 34 fragmenty błony fotograficznej oraz nieopisaną kopertę fotograficzną.
Marta Frączkiewicz