Pamiątki związane z ukrywaniem Krystyny z d. Sigalin Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Na przechowywaną w zbiorach Muzeum POLIN kolekcję Sigalinów i Haftków składają się pamiątki rodzinne z różnych okresów: dokumenty przedwojenne, nieliczne zachowane listy, jak również zdjęcia i dokumenty związane z historią ukrywania córki Romana i Hanny z d. Haftke Sigalinów, Krystyny. Częścią kolekcji są także wspomnienia, spisane po latach, Krystyny z d. Sigalin Pajes i jej rysunki. Osobną gałęzią kolekcji są pamiątki związane z wyjazdem z Polski w dobie Marca '68 Hanny Sigalin i Krystyny Pajes z jej mężem Chajkielem i synem.
Sigalinowie byli bardzo zamożną warszawską rodziną. Roman Sigalin miał pracownię architektoniczną razem z Jerzym Gelbardem (w spółce był również brat Romana, Grzegorz Sigalin jednak wyjechał do ZSRR, tam został aresztowany i stracony). Urodzoną w 1931 r. Krystyną Sigalin opiekunkowała się Feliksa Szulc (Sigalinom polecił ją jako piastunkę Julian Zamenhof, lekarz prowadzący dziecko, którym dotąd opiekowała się Feliksa Szulc), później odegrała ona ogromną rolę w ocaleniu dziewczynki, za co odznaczona została tytułem Sprawiedliwej (w zbiorach muzealnych znajduje się również jej zespół archiwalny).
Po kampanii obronnej 1939 roku Roman Sigalin nie wrócił z wojny - dopiero po latach kobiety dowiedziały się, że został zabity pod Starobielskiem. Hanna Sigalin uciekła z córką i Feliksą Szulc do Lwowa, gdzie przebywała początkowo prawdopodobnie u swojej rodziny. Ostatecznie, zapewne po zajęciu Lwowa przez Niemców, wrociła z Krystyną do Warszawy; Feliksa Szulc pozostała we Lwowie. Sigalinowa z córką znalazła się w getcie warszawskim, z którego wydostały się - dzięki pomocy niegdysiejszego pracownika Romana Sigalina i Jerzego Gelbarda, Stacha Mazura - gdy rozpoczęła się wielka akcja likwidacyjna. Na tzw. stronie aryjskiej przebywały osobno (Hanna Sigalin uznała, że ma ,,zły wygląd'', jak mówiono, i naraża córkę; przebywała jako pomoc domowa w okolicach Żerania). Gdy kolejne miejsca pobytu Krystyny Sigalin ,,spaliły się'', Hanna Sigalin poprosiła Feliksę Szulc o przybycie ze Lwowa i ratowanie dziewczynki. Szulc przybyła i zaopiekowała się dzieckiem, przedstawiała ją jako swoją nieślubną córkę, także podczas wywózki na roboty do Niemiec po powstaniu warszawskim.
Wiosną 1945 r. Feliksa Szulc z podopieczną wróciły (wędrując przez kilka tygodni z Brandenburgii) do zrujnowanej Warszawy. Odnalazły Hannę Sigalin. Mieszkanie Sigalinów przy ul. Mokotowskiej nie było zburzone, ale zostało już zajęte przez innych lokatorów, którzy jednak oddali Hannie Sigalin niektóre przedmioty. Kobiety zamieszkały w okolicach placu Trzech Krzyży (w kolekcji znajduje się zdjęcie widoku z okna; Feliksa Szulc w październiku 1946 r. wyszła za mąż, wtedy już na pewno nie mieszkała z Hanną i Krystyną Sigalin w Śródmieściu).
Skądinąd w późniejszym okresie (od 1956 r.), kiedy Krystyna Sigalin związała się z Chajkielem Pajesem, mieszkała w różnych okresach w kamienicy nieopodal alei Róż (w alei Przyjaciół) - w ocalałym z wojny domu, który wybudowany został według projektu Jerzego Gelbarda i Romana Sigalina. (Był to dom Aleksandra Dyszki/Wolskiego; Pajes pilnował jego mieszkania, gdy właściciel przebywał za granicą. Spędzili tam także ostatnie dni przed swoim wyjazdem do Szwecji).

Przemysław Kaniecki