Zwoje Tory, korony na Torę, tarcze, sukienki, jady Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Tora (Pięć Ksiąg Mojżeszowych) określa prawo religijne w judaizmie i jest jego główną wykładnią. Dla wyznawców judaizmu Tora jest objawionym słowem Bożym, opisującym dzieje narodu żydowskiego, zbiorem praw (613 nakazów i zakazów przestrzeganych przez ortodoksyjne społeczności) oraz jego pierwotnym źródłem, „w Torze nie ma wcześniej i później” (Talmud Babiloński, Pesachim 6b).
Poza kontekstem duchowym, niezwykle istotny jest również wymiar fizyczny zwojów Tory. Zachowanie niezmiennych reguł ich tworzenia, wspólne dla różnych odłamów judaizmu, spaja rozsianych w diasporze Żydów z tradycją dawnych pokoleń.
Tora w synagogach przechowywana jest w zwojach spisanych na pergaminie (musi pochodzić z koszernego zwierzęcia). Tekst pisany jest przez sofera, skrybę uprawnionego do przepisywania zwojów Tory pod ścisłą kontrolą rabinacką. Pergaminy zwijane są w rodały, następnie ubierane są w bogato zdobione haftowane okrycia. Więcej o rodałach w: MPOLIN-M1.
Funkcjonując jako centralny obiekt w synagodze, i najważniejszy przedmiot materialny w judaizmie, rodały, same w sobie, są przedmiotem czci. Ich rangę podkreślają, nakładane na nie ozdoby: korona, tarcza i sukienka. Również okrągłe zwieńczenia drążków do nawijania zwoju były profilowane, nierzadko zdobione inkrustacjami.
Korona na Torę, wieńczy zwoje Tory, symbolizując jej świętość, tarcza znajduje się na sukience na Torę, małe pudełko z płytką służy jako pomoc do odczytywania aktualnego święta, z kolei sukienka na Torę pełni funkcję ochronną dla Zwojów.
Wierni wstają przy jej wynoszeniu z aron ha-kodesz (szafa w synagodze przeznaczona do przechowywania zwojów Tory), jakiekolwiek uszkodzenie czy zatarcie jednej z 304 805 liter Tory czyni ją niezdatną do użytkowania. Stare, uszkodzone zwoje składa się w specjalnym pomieszczeniu, zwanym genizą, gdzie magazynuje się zużyte zwoje aż do czasu ich uroczystego pochówku na cmentarzu.
Muzeum przechowuje zwoje Tory jako dziedzictwo religijne Żydów polskich, muzealne zwoje mają także niezwykłą wartość historyczną.
Trudno w paru akapitach określić granice judaizmu i wyjaśnić czym jest Tora dla społeczności żydowskiej. Najprościej na pytanie „czym jest Tora” udzielił odpowiedzi poganinowi rabin Hillel: „Nie czyń drugiemu co Tobie niemiłe” (Talmud Babiloński 31a).

Natalia Różańska