Bogurodzica Radość Strapionych

Tradycja odlewanych metalowych przedmiotów kultu chrześcijańskiego sięga czasów bizantyjskich. Na Rusi wyroby takie były początkowo importami, ale już w XII-XIII w. zaczęły upowszechniać się rodzime odlewy. Znanymi ośrodkami odlewnictwa pozostawały Kijów, Nowogród Wielki i Pskow, a w XVI-XVII w. Moskwa. W końcu XVII w. własne  ośrodki odlewające przedmioty kultu rozwinęli staroobrzędowcy, zwani także starowiercami. Nie godząc się ze zmianami wprowadzonymi do liturgii przez patriarchę Nikona, zastali oni wyrzuceni poza nawias oficjalnej cerkwi prawosławnej, narażając się na bezwzględne prześladowania. Z tego powodu uciekali na północ i chronili się na trudno dostępnych terenach rosyjskiego Pomorza położonego pomiędzy jeziorem Onega i Morzem Białym. Starowiercy, zakładając własne wspólnoty także w innych częściach Rosji i poza jej granicami, pielęgnowali staroruskie tradycje. W niesprzyjających dla siebie okolicznościach prowadzili warsztaty wykonujące krzyże, ikony, w tym małe zawieszki, a także łączone zawiasami po kilka ikon składnie. Drobne przedmioty kultu łatwiej można było schować przed organami ścigania. Staroobrzędowcy nie uznając „ponikonowskich” ikon wytwarzanych w kręgach oficjalnego prawosławia, posługiwali się wyłącznie własnymi wyrobami. Zapoczątkowany w 1683 r. i powielany w różnych wariantach obrazowych wizerunek Radość Strapionych, był jednym z nielicznych uznanych przez staroobrzędowców. Pojawił się on niedługo po rozłamie cerkwi, w czasie gorących sporów w jej łonie pomiędzy zwolennikami odnowy, a obrońcami starej tradycji. Nazwa obrazu wywodzi się od słów liturgicznego śpiewu ”Radości wszystkich strapionych i Orędowniczko pokrzywdzonych…”, patrz S.12772MŁ, S.12806MŁ, S.12835MŁ, S.12863MŁ. Na jednej z wersji ikony przyjętej wśród staroobrzędowców widać chorych, cierpiących i potrzebujących uciekających się pod orędownictwo Bogurodzicy, jak na prezentowanej zawieszce.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967