Święta Rodzina ze świętą Anną

Matka Boska zajmowała ważne miejsce w religijności i kulturze społeczności wiejskich. W przedstawieniach ludowych najczęściej spotykane były różne wizerunki Matki Boskiej: samej (na przykład Matka Boska Bolesna; patrz E/16842/ML), z Dzieciątkiem (na przykład Matka Boska Częstochowska; patrz E/9360/ML), ze św. Józefem (Święta Rodzina) lub trzymającej ciało Chrystusa zdjęte z krzyża (Pietà). Na ich formę znaczący wpływ miały obrazy sakralne z kościołów powstałe w minionych epokach. Również te o tematach popularnych w średniowieczu, jak Koronacja Maryi (z Chrystusem i Bogiem Ojcem; patrz: E/6358/2/ML) oraz św. Anna Samotrzecia (z Dzieciątkiem i św. Anną).

Święta Anna – matka Maryi i babcia Jezusa, żona św. Joachima, to święta Kościoła katolickiego i prawosławnego. W ikonografii przedstawiano ją z dziewczynką, Maryją, którą uczy czytać, lub jako samotrzecią (co w języku staropolskim oznacza: we troje), z Maryją i Jezusem na jej kolanach. Taki wizerunek św. Anny wyszedł spod pędzla między innymi Leonarda da Vinci. Na tle wielu obrazów o tym temacie ciekawe były przedstawienia Dominikosa Theotokopulosa, znanego jako El Greco, oraz Petera Paula Rubensa, na których kobietom i dziecku towarzyszył mężczyzna, św. Józef. Do ujęcia samoczwart, czyli we czwórkę, Świętej Rodziny ze św. Anną oraz gołębicą Ducha Świętego w towarzystwie aniołów powyżej postaci należy ten XIX-wieczny ludowy obraz nieznanego autorstwa.

Święto ku czci św. Anny pojawiło się najpierw na Wschodzie. W roku 550 wzniesiono kościół pod jej wezwaniem w Konstantynopolu. W zachodniej Europie na szeroką skalę kult upowszechnił się w XIII i XIV wieku za sprawą rycerzy powracających z wypraw krzyżowych. Zrodził się wśród ludu, który pragnął mieć w niej szczególną opiekunkę. Świętej Annie oddawano pod opiekę rodziny i domostwa, panny młode, małżonków, kobiety oczekujące potomstwa oraz kobiety bezdzietne, matki, babcie, wdowy. Była uważana także za patronkę żeglarzy i piekarzy.

W Polsce św. Anna swoistą cześć odbiera na Śląsku. Jej kult istnieje tam od początku XIV wieku. Wśród wielu świątyń pod jej wezwaniem najznamienitsza jest bazylika na Górze św. Anny, gdzie jest czczona łaskami słynąca figurka świętej ukazanej jako samotrzecia.