Portret królowej Bony

W 1518 roku włoska księżniczka Bona Sforza d’Aragona została królową Polski. Małżeństwo z Zygmuntem I Jagiellończykiem uczyniło z niej jedną z najważniejszych postaci w dziejach renesansowej Europy. Była zarówno piękną kobietą, jak i osobą starannie wykształconą, inteligentną, niezwykle ambitną i aktywną. Dzięki umiejętnemu zarządzaniu otrzymanym od męża majątkiem szybko doszła do fortuny. W 1530 roku doprowadziła do koronacji syna, Zygmunta Augusta, jeszcze za życia ojca (vivente rege). Na Litwie przeprowadziła szeroko zakrojoną reformę gospodarczą. Skuteczność działań oraz niezwykła aktywność niezgodna była z tradycyjnym obrazem kobiety, matki i królowej. Nie przysparzało to jej zwolenników. Królowej przypisywano złe intencje, a na jej temat narastała czarna legenda, w której była przedstawiana jako intrygantka i trucicielka. Nawet jej syn, Zygmunt August, wierzył w wiele z tych pomówień. Skłócona z synem w 1556 roku wyjechała z Polski, wywożąc znaczną część prywatnego majątku. Powróciwszy do Włoch, pożyczyła olbrzymią sumę 430 000 dukatów (tak zwane sumy neapolitańskie) wicekrólowi Neapolu, a tym samym Habsburgom. Umarła nieco ponad rok później otruta przez habsburskiego agenta, Jana Wawrzyńca Pappacodę, którego uważała za zaufanego i oddanego dworzanina.

Wizerunek ze zbiorów muzealnych przedstawia królową w konwencji portretów mieszczańskich XVII wieku. Daleko mu do tradycyjnej XVI-wiecznej ikonografii królowych. Bona Sforza jest ukazana jako osoba energiczna, o żywej mimice i dużym uroku osobistym, mimo dojrzałego wieku. Czerń stroju i biały, cieniutki, lniany kołnierz zakrywający dekolt nawiązują do stroju tradycyjnego, lecz krój jest charakterystyczny dla połowy XVII wieku. Idea powstania portretu sto lat po śmierci królowej, w stylu barokowego konterfektu, jest zagadkowa. Być może wiąże się to ze wstąpieniem na tron królów z dynastii Wazów, którzy wywodzili się z dynastii Jagiellonów, i starano się podkreślić oraz uwydatnić wszelkie ich związki z rodziną panującą wcześniej.

Magdalena Norkowska