L'arbre de la S.te Vierge

Na przełomie XVIII i XIX wieku Czartoryscy stworzyli w Puławach znakomity ośrodek kultury zwany Nowymi Atenami. Okazała siedziba rodowa z cenną biblioteką, pięknym parkiem kryjącym Świątynię Sybilli i Dom Gotycki, skarbnice pamiątek narodowych i arcydzieł sztuki – stanowiła wielkie osiągnięcie oświeconych i patriotycznych przedstawicieli arystokracji ostatnich lat wolnej Rzeczypospolitej. Dziełem księżnej Izabeli był park w stylu angielskim, uznawany za jedną z najwybitniejszych realizacji sztuki ogrodowej w ówczesnej Europie. Szczególną rolę w koncepcji księżnej, opisanej w księdze Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów, odgrywały stare drzewa. Jedno z nich zostało uwiecznione na rycinie z połowy XIX wieku L’Arbre de la Vierge, ukazującej fragment Dolnego Ogrodu przy Wiśle, zwany Kępą. Królująca nad łąką ogromna topola prawie w całości wypełnia pole przedstawienia. Wewnątrz wydrążonego pnia, w zacisznej niszy znajduje się figura Matki Boskiej. W czasach Czartoryskich wśród starodrzewu stał jeszcze krzyż, pod którym rozdawano nagrody włościanom za dobre gospodarowanie. W pobliżu drzewa ukazano wiele postaci – na pierwszym planie odbywają się sianokosy, obok żywo rozmawia kilka osób siedzących na trawie, w cieniu topoli wypoczywa rodzina, w głębi parku spacerują dziewczęta. Przedstawienie letniego dnia wypełnia sielski nastrój.

Litografię wykonano według akwareli Barbary z Grotenów Czernof. Była ona nauczycielką rysunku w Aleksandryjskim Instytucie Wychowania Panien, który funkcjonował od 1844 roku w skonfiskowanym po 1831 roku przez Rosjan majątku Czartoryskich. Na cześć patronki Instytutu – Aleksandry Teodorowny, żony cara Mikołaja I, Puławy przemianowano wtedy na Nową Aleksandrię. W latach 50. XIX wieku Czernof wykonała wiele prac ukazujących zakątki siedziby i widoki okolicznych miejscowości. Motywem przewodnim kilku z nich są leciwe drzewa: dęby, topole, lipy, cechujące się dostojeństwem i malowniczością. Dwadzieścia cztery prace malarki zebrano w albumowym wydawnictwie litograficznym Armanda Théophile’a Cassagne’a Album des vues de l’Institut Alexandra du jardin et des environs de Novo Alexandra (Pulawy), opublikowanym w Paryżu w 1858 roku, dedykowanym carowi Aleksandrowi II, który kilkakrotnie wizytował Nową Aleksandrię.