Postać przodka

Sztuka Dogonów tworzona jest przede wszystkim dla celów religijnych. Według ich mitologii, twórcą wszechświata jest bóg Amma, jednak mieszkańcy Masywu Bandiagara poświęcają mu niewiele uwagi, koncentrując się na różnych przodkach, którzy są pośrednikami między żywymi, a ostatecznymi siłami wszechświata. To z nimi związana jest większość dogońskich rytuałów. Wśród antenatów można wyróżnić kilka kategorii. Jedną z nich stanowią pierwsi przodkowie stworzeni przez Ammę – cztery pary doskonałych bliźniąt. W tradycji ustnej zachowały się tylko imiona męskich bliźniaków: Binu Seru, Amma Seru, Lebe Seru i Dyungo Seru. Według Dogonów wywodzi się od nich cała ludzkość. Kolejną grupą antenatów są różni binu, czyli nieśmiertelni przodkowie z czasów, gdy na ziemi nie było śmierci. Ostatnią, najliczniejszą kategorią, są zmarli członkowie wszystkich rodów nazywani wagem, co tłumaczy się dosłownie jako „ci, którzy są daleko”. Kapłanami tego kultu są szefowie wszystkich wielkich rodzin – ginna bana, którzy opiekują się ołtarzami im poświęconymi zwanymi również wagem znajdującymi się w domach ginna. Aby zmarli stali się przodkami wagem niezbędne są rytuały odprawiane przez stowarzyszenie Awa skupiające obrzezanych mężczyzn. To właśnie dzięki przygotowywanym przez nich i odprawianym świętom pogrzebowym Dama, podczas których pojawiają się tańczące maski, zmarli przenoszą się w szeregi przodków. Antenaci sami upominają się o ofiary za pośrednictwem żyjących krewnych, którzy odziedziczyli ich nani. Natomiast dwa razy do roku, podczas rytuałów zwanych bago di, które celebrują zebranie pierwszych plonów oraz wagem bulu („ożywić przodków”) mających miejsce kilka tygodni później upamiętnia się zbiorczo wszystkich przodków.

Ewa Prądzyńska