Ekranik

Ekrany kominkowe są znane od czasów średniowiecza. Początkowo używane były ze względów praktycznych. Ustawiano je przed kominkami jako osłonę, która chroniła przed nadmiarem ciepła lub blaskiem ognia. Niekiedy łączone były z pulpitami służącymi do czytania i pisania. Z czasem zaczęto je stosować także jako osłonę wygasłego paleniska kominka. Ekrany kominkowe stały się ozdobnymi bibelotami. Od XVIII w. powstawało wiele ich odmian  wykonanych z bardzo różnych materiałów. Prezentowany ekran jest pochodzącą z XIX w. kompilacją naśladującą wyroby wschodnie czyli orientalne. Osłonę w kształcie nowożytnej hiszpańskiej tarczy heraldycznej pokryto dwustronnie tkaniną. Na licu umieszczono aplikację herbu pochodzącego ze starszej, wtórnie wykorzystanej tkaniny (XVIII w?). Mało prawdopodobne, by była to przypadkowa dekoracja ułożona w kształcie godła herbowego. Jej kompozycja jest zgodna z zasadami heraldyki. Powierzchnię tarczy wypełniają ułożone naprzemiennie poziome pasy złotogłowiu i jasnego (pierwotnie białego) jedwabiu. Na ich tle umieszczono godło złożone z trzech krokwi (nazwa używana w terminologii heraldycznej dla opisywanej figury). Aplikowane godło wykonano z czerwonego aksamitu (wypłowiały). Prezentowany herb jest obcy dla polskiej heraldyki. Osłonę w kształcie tarczy zawieszono przy pomocy szmuklersko oplecionych łańcuszków na drewnianym stojaku naśladującym wyroby barokowe. Obłożoną aksamitem konstrukcję zdobią nabijane mosiężne ćwieczki. Jak dotąd, nie są znane okoliczności, w których prezentowany ekran trafił do łańcuckich zbiorów rodu Potockich.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967