Matka Boska Kazańska

Kazańska ikona Matki Bożej, słynąca cudami, to jedno z najbardziej czczonych przedstawień maryjnych w Rosji. Reprezentuje typ ikonograficzny zwany Hodegetrią, czyli Przewodniczką lub Wskazującą Drogę; do niego należy także Madonna Jasnogórska, z pochodzenia ikona wschodniochrześcijańska. W ikonie tej ujęty frontalnie Chrystus nie zasiada na ręce matki, ale stoi na jej kolanach, zwrócony twarzą do modlących się. Prawa ręka Dziecięcia unosi się w geście błogosławieństwa, natomiast lewa jest opuszczona i przykryta szatą. Trzy połączone ze sobą palce błogosławiącej ręki Jezusa wskazują na Trójcę Świętą, dwa pozostałe obrazują naturę boską i ludzką. Głowę Jezusa otacza nimb, podobnie Maryi, której głowa jest nachylona ku synowi, jakby mu coś mówiła.

Ikona kazańska była oparciem dla Rosjan w czasie wielu burz dziejowych. Po raz pierwszy podczas wspomnianego wyzwolenia Kazania z rąk Tatarów. Następnie w latach 1610–1612, w czasie wojny polsko-rosyjskiej, gdy Zygmunt III chciał zająć tron i wprowadzić na Rusi wyznanie rzymskokatolickie. Wówczas została przywieziona do Moskwy. W okresie wojen napoleońskich, w 1812 roku, była znów głównym celem modlitw obrońców Rosji.

Nieprawdopodobna jest wręcz historia tułaczki ikony. Z kazańskiej katedry Zwiastowania Pańskiego na początku XVII wieku została najpierw przeniesiona do bazyliki na moskiewskim placu Czerwonym, następnie do kościoła Ofiarowania Matki Bożej na Łubiance. W 1633 roku ikonę umieszczono w moskiewskim Soborze Kazańskim. Po uczynieniu w 1712 roku Petersburga stolicą Imperium Rosyjskiego car Piotr Wielki nakazał przenieść do nowej stolicy cudowną ikonę. Początkowo znajdowała się w cerkwi na Wyspie św. Bazylego, potem w soborze Świętej Trójcy na terenie Ławry św. Aleksandra Newskiego, a w latach 1727–1736 w cerkwi Narodzenia Matki Bożej na Newskim Prospekcie. W 1811 roku poświęcono zbudowany Sobór Kazański jako miejsce jej przeznaczone. Ikona została skradziona i zaginęła w 1904 roku. Pojawiła się ponownie w Wielkiej Brytanii i w USA w latach 50. XX wieku, w 1964 roku nawet znalazła się na Wystawie Światowej w Nowym Jorku. Od 1970 roku znajdowała się przez kilkanaście lat w Fatimie, skąd w 1993 roku została przekazana do Watykanu. Na polecenie papieża Jana Pawła II ikona została zwrócona Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w 2004 roku.