Wazonik

W 1881 roku w dobrach księcia Michała Piotra Radziwiłła, w zabudowaniach dawnego browaru w Nieborowie – za sprawą właściciela – została otwarta Fabryka Fajansów Artystycznych i Kafli Piecowych.

Początkowo jej wyroby nie zwróciły szczególnego zainteresowania. Szerokie upowszechnienie wiedzy na temat produkowanej tam majoliki umożliwiło otwarcie w czerwcu 1884 roku wielkiej wystawy wyrobów nieborowskich w Hotelu Europejskim w Warszawie. W prasie ukazały się liczne artykuły poświęcone wartości i urodzie wyrobów z Nieborowa. Skład główny wyrobów ceramicznych powstał przy ulicy Berga 5 (obecnie Traugutta), powołano także przedstawicielstwa w Sankt Petersburgu i Kijowie. W wydanym w 1885 roku Katalogu wyrobów artystycznych majolikowych z Fabryki Xięcia Michała Radziwiłła w Nieborowie wymienia się niemal dwieście różnorodnych produktów. W 1897 roku manufaktura, nie przynosząc spodziewanych zysków, została zamknięta.

Obecnie niezbyt liczne przykłady, zgromadzone w muzeach i kolekcjach prywatnych, stanowią cenne przykłady tej wyjątkowej ceramiki.

Wazonik w formie kapciucha ze zbiorów lubelskich to ciekawa, nieco zaskakująca forma naczynia, odpowiadającego gustom końca XIX wieku. Kapciuch, miękka sakiewka przeznaczona na tytoń, posłużyła za model niewielkiego wazonika ozdobionego fantazyjnymi motywami roślinnymi i kwiatowymi, o żywych barwach i wyrazistej formie. Autorką tych dekoracji była malarka Stanisława Francikowska. Informuje o tym zachowana na spodzie naczynia sygnatura wiązana S F.

Francikowska była dekoratorką ceramiki nieborowskiej w latach 1881–1886. Ta wiedza pozwala datować sygnowane przez nią przedmioty na najlepsze lata produkcji. Zatrudnianie kobiet w fabryce nieborowskiej wskazuje na niezwykle ważny dla właściciela wytwórni dobór pracowników. Uznawał personel kobiecy za najważniejszy, niedoceniany w innych ośrodkach ceramicznych. W liście do redakcji „Świtu” tak pisał: „W tych kilku rzadkich już dzisiaj fabrykach majolik, które zwiedzałem, kobiet wcale nie spotkałem. Myślę nawet, że nieborowska jest jedyną, która je zatrudnia […]. Panie nasze są wszystkie córkami ludzi dobrze zasłużonych krajowi”.

Magdalena Norkowska