Figurka zoomorficzna Yurugu

Szakal (blady lis) Yurugu to postać często pojawiająca się w mitach i folklorze Dogonów, którzy są przekonani o jego wyjątkowej inteligencji i w związku z tym traktują go wyjątkowo.

Wciąż kultywowana jest tradycja wróżenia ze śladów szakala. Denise Paulme w czasie swoich badań u Dogonów w latach trzydziestych XX wieku zanotowała opowieść wyjaśniającą powstanie tej tradycji.

Dawno temu człowiek i szakal Yurugu żyli w wielkiej przyjaźni. Zwierzę codziennie odwiedzało mężczyznę w jego domu i siadało na jego kolanach. Prowadzili wspólnie długie rozmowy, ale żona gospodarza była bardzo niezadowolona z tych codziennych wizyt. Denerwowała się, że musi karmić zwierzę. Zaczęła więc namawiać męża, żeby go zabił. Mężczyzna długo odmawiał, ale wreszcie uległ namowom żony i postanowił pozbyć się przyjaciela. Yurugu jednak, nie na darmo podziwiany przez Dogonów za swoją inteligencję, szybko odgadł zamiar mężczyzny. Zapowiedział mu, że już nigdy więcej do niego nie przyjdzie. Poprosił za to, aby z samego rana przyszedł na kraniec wioski i obejrzał jego trop (ślady łap odciśnięte na ziemi). W ten sposób po raz pierwszy zaczęto „czytać” ślady Yurugu. Wyjaśnianiem znaków zostawionych przez szakala zajmują się tylko mężczyźni – wróżbici zwani yuaine („ci, którzy widzieli szakale”).

Aby stać się yuaine trzeba mieć dobrą pamięć i długo ćwiczyć różne niuanse pozwalające dokładnie interpretować ślady. Nowicjusz w trakcie szkolenia nazywany jest „niewolnikiem szakali”, nigdy sam nie rysuje żadnych figur, przysłuchuje się tylko dyskusjom i uczy się rozszyfrowywać „pismo” szakali – jak nazywany jest czasami trop Yurugu.

Figurka była częścią zestawu wróżebnego.

Ewa Prądzyńska