Apratament Chiński, Sypialnia - Alkowa

Nazwy historyczne: „Appartament nowy Chiński” (1802 r.), „Appartamenta Chińskie” (1805 r.); „Pokoy Chiński” (lata 20 XIX w.); Apartament Chiński (poł. XIX w.); „Pokoje Chińskie” (1933 r.)
Nazwy inne: Sypialnia – Alkowa Apartamentu Chińskiego.
Czas powstania: ok. 1780-1784 – wyposażenie nieznane; ok. 1800 r. – adaptacja na „Apartament Chiński”.
Architekci: nn (lata ok. 1780 – 1784); Chrystian Piotr Aigner (?, ok. 1800 r.).  
Artyści: Karol Chodziński i Jan Ciążyński (posadzka, lata 30 XIX w.).

Apartament Chiński mieści się na pierwszym piętrze przybudówki przylegającej do jednotraktowego południowego skrzydła zamku (Galeria Rzeźb) od strony dziedzińca wewnętrznego. Przybudówkę wzniesiono za czasów Izabeli z Czartoryskich i Stanisława Lubomirskich w pierwszej połowie 80 lat XVIII w. Wejście do Apartamentu Chińskiego prowadzi z Korytarza Paradnego (Wschodniego) przez pełne dwuskrzydłowe drzwi ozdobione antabami z brązu w kształcie lwich głów.
Przed 1784 r. jasne ściany nowych niskich pokoi w przybudówce (na wschód za Salą Teatralną) pokryto groteskowymi malowidłami w typie pompejańskim wykonanymi prawdopodobnie przez włoskiego artystę Vincenzo Brennę. Nie wiadomo jednak, czy w tym czasie istniała już Alkowa wygrodzona drewnianym przepierzeniem w zachodniej części drugiego pomieszczenia nowego apartamentu.   
Po śmierci Stanisława Lubomirskiego w 1783 r. i powrocie z podróży zagranicznej Izabeli z Czartoryskich w 1791 r. pokoje w przybudówce urządzono na nowo ok. 1800 (przed 1802 r.) zgodnie z najnowszą angielską modą. W ostatnim etapie modernizacji łańcuckiej rezydencji zaznaczył się wpływ doświadczeń przywiezionych przez Księżnę Marszałkową z wyprawy do Włoch w latach 1785 – 1786 oraz do Anglii w 1787 r.
Przypuszczalnie nowy wystrój pokoi w przybudówce projektował pracujący w Łańcucie na przełomie XVIII/XIX w. architekt Chrystian Piotr Aigner. Wnętrza te opisano po raz pierwszy w inwentarzu z 1802 r. pod nazwą „Appartament nowy Chiński”. Przylegająca od zachodu do Sypialni Alkowa występuje w opisie jako „Niża Kroazą szafirową wybita, z Firankami, Kapą y Płotkiem z teyże Kroazy z Fręzlami. Łuszko w Niży drewniane, malowane […] Zwierciadło w tejże Niży wielkie o 1 Tafli wprawione”. W opisie z 1805 r. czytamy: „Alkowa z łóżkiem drewnianym żółto y ciemno ze szlakiem czarnym lakierowanym […] wybita kroazą szafirową  - z pokrowcem, firankami, falbanami, z takimże szlakiem y bokami. Zwierciadło w Alkowie duże, o iedney Tafli, skazy maiące”. W opisie z lat 20 XIX w. Alkowa Apartamentu Chińskiego nie została wyszczególniona. W inwentarzach z ok. poł. XIX w. kapa z tej samej szafirowej kroazy przykrywała drewniane malowane „Łóżko w niży”. Warto wyjaśnić, że „kroazą” nazywano tkaninę o skośnym splocie tkackim. Określenie pochodzi od francuskiego przymiotnika „croisé” czyli skrzyżowany.
W Alkowie, podobnie jak w Salonie i Sypialni Apartamentu Chińskiego, obniżony sufit był malowany w obłoki. Zachowana do dziś posadzka, z dębu i jaworu „w kostki optycznie ułożona”, została zaprojektowana przez  Karola Chodzińskiego w latach 30 XIX w. i wykonana zapewne przez stolarza Jana Ciążyńskiego.  
W ciągu XIX w. oraz w trakcie modernizacji zamku przeprowadzonej za czasów Romana i Elżbiety Potockich w latach 1889 – 1912 wyposażenie Apartamentu Chińskiego, za wyjątkiem „Garderoby”, nie uległo zasadniczym zmianom.
Alkowa jest jednym z pomieszczeń Apartamentu Chińskiego składającego się z: salonu, sypialni z alkową i znajdującej się za nią, dostępnej przez korytarzyk Łazienki (dawnej Garderoby). Alkowę, umieszczoną przy zachodniej ścianie Sypialni, obudowano drewnianymi płycinowymi ściankami. Jej wystrój, pochodzący z ok. 1800 r., pozostaje spójny z wystrojem stylizowanej w „chińskim guście” Sypialni. Kratownice, tworzące imitację ażurowego listwowania w brunatnych odcieniach, namalowano w regularnych geometrycznych podziałach na jasnym tle ścian. Płaszczyzny pól wypełniono naklejonymi bądź zawieszonymi w ramach chińskimi widokami i scenami rodzajowymi.
Za południową ścianą Alkowy znajdują się kręcone schody prowadzące do położonych nad Apartamentem Chińskim pokojów, w których w XIX w. mieścił się „Magazyn pościeli i garderoby teatralnej”. Za północnym przepierzeniem – korytarzyk, dostępny z Sypialni przez lustrzane drzwi, prowadzi do Łazienki, z którą Alkowa sąsiaduje przez zachodnią ścianę.

Podstawowa bibliografia:
•    Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.
•    Majewska - Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.
•    Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.
•    Potocka Elżbieta, Łańcut - wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].
•    Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967
Faustyna Bożętka