Pochewka na osełkę

Kosa służąca w czasie sianokosów do ścinania traw, a w czasie żniw – zbóż, często ulegała stępieniu podczas pracy. Aby znów nadawała się do wydajnej pracy należało ją naostrzyć. Do tej czynności potrzebne były osełki, czyli kawałki piaskowca o wydłużonym owalnym kształcie pasującym do wygięcia ostrza kosy. Żeby spełniały swoją rolę musiały być stale wilgotne, wtedy bowiem nabierały cech pilnika dobrze ostrzącego krawędź noża. Każdy kosiarz miał więc przywieszony przy pasku pojemnik z wodą, w którym trzymał osełkę. Mógł wtedy ostrzyć kosę dowolną ilość razy nie schodząc z pola.

Pochwa na osełkę w polskich gwarach miała wiele nazw uzależnionych od regionu, a te bardziej popularne to choćby kuska i bańka.

Do jej wyrobu często wykorzystywano bawoli róg, w którym wystarczyło tylko wywiercić dwa otwory do przewleczenia rzemienia. Wykonywano ją również z drewna, najczęściej w obrębie własnego gospodarstwa domowego, w nieskomplikowany sposób, prostymi narzędziami służącymi do obróbki drewna takimi jak ośnik, strug, czy nóż.

Prezentowana kuska znajdująca się w Muzeum Narodowym w Szczecinie jest ciekawym obiektem ze względu na staranny sposób wykonania. Choć na jej powierzchni, szczególnie na wydłużonej stożkowato części, pozostały widoczne proste zaciosy wykonane ośnikiem w początkowym etapie obróbki drewna, to finezyjne zdobienie w postaci drobnych ząbków czyni pochwę przedmiotem o pewnych walorach estetycznych, rzadko spotykanych na narzędziach związanych z pracami polowymi. Nieznany wykonawca, którym mógł być sam właściciel pochewki, włożył stosunkowo dużo wysiłku, aby przedmiot używany przy ciężkiej pracy, trwającej zazwyczaj przez parę dni, od świtu do wieczora, był zwyczajnie ładny.

Iwona Karwowska