Katedra Notre Dame w Paryżu

Józef Pankiewicz należy do twórców, którzy na przełomie XIX i XX wieku doprowadzili do autonomizacji grafiki jako samodzielnej formy wypowiedzi artystycznej i oderwania jej od funkcji ilustracyjnej i reprodukcyjnej. Artysta stworzył około stu grafik, wśród których dominują pejzażowe reminiscencje z podróży i widoki odwiedzanych miast. Najczęściej stosowaną przez Pankiewicza techniką była akwaforta i sucha igła, które najlepiej wyrażały jego malarską wrażliwość. Pozorne ograniczenie grafiki, wynikające z zawężenia skali barwnej do czerni i bieli, nie stanowiło dla niego przeszkody. Dzięki malarskiemu doświadczeniu potrafił w równie doskonały sposób przełożyć na matrycę swoje impresjonistyczne doświadczenia, jak i poszukiwać czysto graficznych środków wyrazu. Widoki z podróży można przyrównać do kart szkicownika, w którym pospiesznie rejestrował w ujęciach z natury odwiedzane miejsca, często przenosząc je bezpośrednio na płytę. Widok katedry Notre Dame w Paryżu został opublikowany w popularyzującej twórczość graficzną Tece Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików, wydanej w 1903 roku dzięki staraniom Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego – jednego z największych pasjonatów grafiki i orędownika wyzwolenia tej dyscypliny artystycznej spod dominacji malarstwa. Do współpracy przy wykonaniu plansz do teki Jasieński zaprosił znakomitych artystów malarzy, których zdołał zarazić entuzjazmem dla graficznego medium – obok Pankiewicza zamieszczono prace między innymi: T. Axentowicza, J. Chełmońskiego, R. Malczewskiego, J. Mehoffera, L. Wyczółkowskiego, S. Wyspiańskiego. Prezentowana rycina przedstawia katedrę ujętą w lustrzanym widoku, z perspektywy wysokiego nabrzeża Sekwany. O charakterze przedstawienia decyduje przemyślana, budowana poziomymi liniami kompozycja, którą równoważą rytmy pionów – masztu centralnie usytuowanej łodzi i iglicy katedry. Poszczególne elementy ryciny Pankiewicz konstruuje przy pomocy długich, równoległych kreskowań, które powtarzają horyzontalny układ kompozycji.

Anna Hałata