Postać mężczyzny

Dogonowie to lud mieszkający w Republice Mali. Ich struktura społeczna jest dość złożona. Dzielą się na podstawowe cztery wielkie grupy, często nazywane potocznie plemionami, które wywodzą swoje pochodzenie od jednego z czterech mitycznych przodków. Te grupy z kolei dzielą się na rody, które składają się z lineaży. Przyjmuje się, że istnieje około 80 rodów Dogonów, których podstawowym zajęciem jest rolnictwo. Obok nich żyją też plemiona, których członkowie utożsamiają się z kulturą i tradycją dogońską, ale uznawane są za odrębne, endogamiczne kasty charakteryzujące się odrębnym statusem. W trakcie badań zespołu Marcela Griaule’a w latach trzydziestych XX wieku odnotowano u Dogonów cztery kasty: griotów, kowali, ludzi zajmujących się obróbką skóry i plecionkarzy. Współcześnie wciąż wyraźnie wyodrębnia się tylko trzy pierwsze. Wśród nich najwyższą pozycją cieszą się kowale, wśród których można wyróżnić dwie grupy kowali: jemo, mieszkających na równinach i ich byłych niewolników – iru, którzy osiedlili się na płaskowyżu. Umiejętności kowali, w tym między innymi wytwarzanie żelaznych narzędzi niezbędnych do pracy w polu, zapewniają im uprzywilejowane miejsce w społeczeństwie Dogonów. Zarówno jemo, jak i iru ze względu na swój odrębny status pełnią w społeczności dogońskiej także rolę pośredników i rozjemców. Dotyczy to nie tylko konfliktów między Dogonami, ale również nieporozumień do jakich dochodzi czasami między żywymi a przodkami oraz ludzkością a Ammą, czego namacalnym dowodem jest przeciągający się w czasie brak deszczu. Uważa się, że szacunek okazywany kowalom ma swoje źródła w jednym z mitów kosmogonicznych, w którym pierwszy Kowal zstąpił z nieba, aby przynieść ludzkości ogień, żelazo i nasiona do uprawy.

Ewa Prądzyńska