![E/258/ML E/258/ML - Materiał: drzewo - sosna, grusza. Funkcja: instrument muzyczny, używany przez dziadów jarmarcznych pod kościołem, na jarmarkach, na ulicach. Instrument ten składa się z czterech części:
1. pudła rezonansowego
2.urządzenia registrowego
3. korby z kołem
4. trzech strun jelitowych
Pudło rezonansowe jest kształtu wąskiego listka i składa się z dwóch cienkich dek sosnowych, które są sklejone z wygiętym bokiem. Deka górna i dolna oklejone są z dwóch połówek symetrycznych. Długość pudła 50 cm, szerokość końca szerszego 23 cm, końca węższego 12 cm. Wysokość pudła 8,5 cm, wysokość pudła przy końcu węższym 12 cm. Mniej więcej po środku górnej deki znajduje się jakby pudełko - skrzyneczka drewniana długości 27 cm, wysokości 7 cm, w której u jednej ze ścianek (boczna dolna) jest dziesięć registrów - klawiszów drewnianych, ruchomych w dwóch kierunkach. W odległości 10 cm od końca szerszego pudła znajduje się prostokątny otwór o wymiarach 12x2 cm, z którego wystaje do połowy koło drewniane o średnicy ok. 10 cm i grubości 13 mm. Koło to jest wprawiane w ruch przy pomocy korby znajdującej się u boku szerszej strony pudła. Struna ta przechodzi wzdłuż pudła aż do klucz. przez otwór skrzynki registrowej tuż przy wystających drewnianych płytkach registrów. Struna ta opiera się na krawędzi koła, które przy obrocie wprawia struny w drganie. Przez dotknięciem jakimkolwiek klawiszem struny tej można ją skracać lub wydłużać, przez co zachodzi zmiana tonu. Oprócz tej zasadniczej struny są jeszcze dwie struny boczne, umieszczone symetrycznie wzdłuż pudła. Zaczepy tych dwóch strun znajdują się na boku przy korbie. Podstawki - naprzeciw otworu z kołem. Struny te nie mają związku z registrami i spełniają rolę akompaniamentu. Na węższym końcu pudła są umieszczone pionowo trzy klucze rozmieszczone w kątach trójkąta równobocznego. Klucze te służą do nakręcania (strojenia)](/brepo/panel_repo/2022/04/14/buh4sd/contain-360-1000-max-e-258-ml-001.jpg)
Lira korbowa
1801 — 1900
Muzeum Narodowe w Lublinie
Jest częścią kolekcji: Rzemiosło ludowe Lubelszczyzny (XIX/XX wieku)
Miejsce pochodzenia tego eksponatu z pierwszej połowy XX wieku, pozyskanego do Muzeum przed II wojną światową, nie jest ustalone. Pudło rezonansowe zostało wykonane z drewna sosnowego, a pozostałe elementy z drzewa miękkiego, jasnego techniką stolarską, są tam też elementy metalowe i skórzane. Instrument składa się z pudła rezonansowego, skrzynki, korby z kołem i czterech strun zaczepu oraz czterech kołków do nakręcania strun. Długość pudła wynosi 72 cm, wysokość grzbietu 6,5 cm, szerokość na jednym i drugim końcu po 27,5 cm. Instrument ten zawiesza się na rzemieniu lub sznurku na szyi, tak by dolną deką przylegał do piersi. Może być też używany w pozycji siedzącej, wówczas trzyma się go na kolanach. Lewą ręką od dołu grający naciska klawisze, a prawą kręci korbą. Jest ona połączona z kołem, które obracając się, pociera struny tak jak w innych instrumentach smyczek. Naciśnięcie klawisza sprawia, że wewnętrzny bolec dotyka wszystkie czterech strun i skraca ich długość. Jeśli więc struna będzie drgała (drganie strun wprawia koło w ruch), przez przedłużanie lub skracanie uzyska się ton niski lub wysoki.
Lira korbowa była instrumentem popularnie stosowanym w średniowieczu i renesansie w warstwach wyższych do akompaniowania bardom. Stamtąd trafiła na wieś, gdzie głównie była wykorzystywana przez wędrownych dziadów, nazywanych lirnikami. Wędrowali oni przede wszystkim po terenach wschodniej Polski (dzisiejsze Białoruś i Ukraina) od miejscowości do miejscowości, gdzie grywali zarobkowo przed kościołami, cmentarzami czy na odpustach. Instrument ten w okresie międzywojennym był używany też przez muzyków ludowych w okolicach Rzeszowa i Sandomierza. Po I wojnie światowej praktycznie wyszedł z użycia. Współcześnie sięgają po niego muzycy folkowi, ale też filharmonicy, którzy doceniają jego wszechstronne możliwości.
Autor / wytwórca
Rodzaj obiektu
instrument muzyczny
Technika
techniki stolarskie
Czas powstania / datowanie
Miejsce powstania / znalezienia
Numer identyfikacyjny
Lokalizacja / status
1801 — 1900
Muzeum Narodowe w Lublinie
1901 — 1910
Muzeum Narodowe w Lublinie
1890 — 1910
Muzeum Narodowe w Lublinie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Narodowe w Szczecinie
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna