Krajobraz górski z Bystrej

Julian Fałat (1853–1929) należy do najwybitniejszych młodopolskich przedstawicieli malarstwa pejzażowego i rodzajowego.  Wykształcony w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie i Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, w 1895 roku objął stanowisko dyrektora macierzystej uczelni, reformując system nauczania i przekształcając ją w nowoczesną Akademię Sztuk Pięknych.

Krajobraz górski z Bystrej jest wyrazem umiłowania przez Fałata rodzimego pejzażu Beskidów. Pochodzi z późnego okresu twórczości artysty, który w Bystrej na Śląsku Cieszyńskim osiedlił się na stałe w 1911 roku, po rezygnacji ze stanowiska dyrektora Akademii. „Urocza wioska podgórska, tuż pod Bielskiem. Bita droga biegnie wzdłuż wartko płynącego strumienia. W dali góry granatowe, lasem pokryte. Jedna willa tuż przy drodze. Druga wznosi się wyżej, na dość stromym zboczu wzgórza. W tym »swoim gnieździe« mieści się pracownia Fałata, ściany pokryte obrazami, przeważnie jego pędzla. Parę nieskończonych, kilka rzetelnych arcydzieł” (J. Krzywoszewski, Julian Fałat, „Świat” 1913, nr 39). Lata spędzone w Bystrej zaowocowały powstaniem licznych pejzaży poświęconych okolicy, przywołujących zwykle rozległy górzysty teren z wijącym się potokiem, często w scenerii zimowej. W panoramicznej, horyzontalnej kompozycji Krajobrazu…, zbudowanego z równoległych stref, dominuje zintensyfikowany błękit niemal symetrycznie ujętych, łagodnych górskich stoków. Pozioma smuga mgieł podkreśla linię horyzontu, którą Fałat w sposób charakterystyczny dzieli swoje kompozycje na dwa obszary. Syntetyczność jesiennego pejzażu przełamuje wprowadzenie sztafażu w postaci jedynie zasugerowanych drobnymi plamami sylwetek ludzi zajętych pracami polowymi i pasących się zwierząt. Ulotność mgieł i snujących się dymów ujawnia wpływ impresjonizmu, widocznego również w zastosowaniu kontrastowych zestawień błękitów w partiach zacienionych stoków, zieleni i brązów, akcentów czerwieni oraz zniuansowanych różem złamanych bieli. Na twórczość Fałata oddziałały wpływy sztuki Dalekiego Wschodu, przyswojonej między innymi dzięki podróży do Chin i Japonii, którą odwiedził w 1885 roku jako pierwszy polski artysta. W Krajobrazie… asymiluje horyzontalizm linii i diagonalne układy przestrzenne typowe dla kompozycji japońskich mistrzów ukiyo-e.

Anna Hałata