Bogurodzica Hodigitria

W Bizancjum i na ziemiach dawnej Rusi tajemnicę Wcielenia Chrystusa obrazowano w ikonie Bogurodzica Krzew Gorejący. Od połowy XVI po XX w. w takich ikonach zamiast wizerunku Bogurodzicy Panagii - Znak, patrz S.12825MŁ, S.12826MŁ, pojawił się wizerunek Bogurodzicy Hodigitrii, patrz S.12677MŁ. Bogurodzica z Chrystusem umieszczona jest na tle ośmiopromiennej gwiazdy, co opisano pod S.12769MŁ, S.12815MŁ, na prezentowanej ikonie w okręgu z uskrzydlonych cherubinów Na czterech promieniach gwiazdy znajdują się biblijne symbole przypisane w tradycji Ewangelistom, a na pozostałych czterech promieniach i w polach między nimi – archaniołowie i aniołowie trzymający atrybuty. Uosabiają oni Niebo, które oddaje cześć Wcielonemu Bogu i Jego Dziewiczej Matce. Postacie te są zaczerpnięte zarówno z ksiąg biblijnych, jak też z niepotwierdzonych kanonicznie pism apokryficznych , ich rozmieszczenie bywa różnie interpretowane w poszczególnych ikonach Krzewu Gorejącego. Proroctwa i wydarzenia Starego Testamentu, w których tradycja chrześcijańska widzi zapowiedź dziewiczego Poczęcia przez Bogurodzicę, Wcielenia i Narodzenia Chrystusa uzupełniają symboliczno-alegoryczną treść w narożach ikony. Są to: na górze po lewej – Mojżesz przed Krzewem Gorejącym uosabiającym Przeczystą Bogurodzicę i tajemnicę Wcielenia (Wj 3, 1-5 ); na dole po lewej –  Ezechiel przez bramą w wizji Nowej Jerozolimy (Ez 40, 5-49); na dole po prawej – drabina z aniołami sięgająca nieba, którą widział Jakub we śnie (Rdz 28, 12-13); na górze po prawej – Drzewo Jessego ojca Dawida będące królewskim rodowodem Chrystusa (Iz 9, 1-10). Prezentowana ikona jest przykładem sztuki odlewniczej rozpowszechnionej wśród staroobrzędowców, którzy nie uznawszy liturgicznej reformy wprowadzonej w latach 1652-1856 przez patriarchę moskiewskiego Nikona, używali wyłącznie przedmiotów kultu własnego wyrobu.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967