Figurka zoomorficzna, figurka żółwia

W momencie stworzenia Słońca Amma, przekształcając fragment łożyska Yurugu – jednego ze swoich dzieci, powołał do życia żółwia agunuru. Jego budowa jest mikroskopijnym odzwierciedleniem świata. Karapaks, czyli twarda grzbietowa powłoka zwana w języku dogo-so agunuru koro przedstawia świat niebieski, natomiast plastron (dolna, brzuszna część) agunuru bene jest odwzorowaniem Ziemi. Wątroba żółwia symbolizuje Słońce, którego powstania była świadkiem.

W kraju Dogonów można spotkać żółwie pustynne (Centrochelys sulcata) z rodziny żółwi lądowych (Testudinidae). Są to duże gady osiągające do pół metra długości, ważące około 50 kilogramów. Charakteryzują się dużą siłą. Agunuru mieszkają często w zagrodach Dogonów. Nie poruszają się po nich swobodnie, mają tylko wydzielony teren otoczony murkiem. Znajduje się w nim specjalny otwór prowadzący do buszu, ułatwiający żółwiom swobodne wchodzenie i wychodzenie z zagrody. Żółwie są bardzo szanowanymi zwierzętami. Dogonowie nazywają je „strażnikami świata” i pamiętają o roli, jaką ich przodek odegrał w procesie tworzenia świata. Dogonowie ufają też, że agunuru stoją na straży ich wiosek i zagród. Gdy głowa rodziny udaje się w podróż, jej rolę przejmuje żółw. Dostaje wtedy jako pierwszy posiłek, zanim jeszcze pożywią się inni członkowie rodziny.

Według Dogonów żółwie należą do Yeban – istot zamieszkujących busz. Ich czaszki wkłada się często do poziomych szczelin skalnych tuż obok miejsc pochówków.

Figurka jest częścią zestawu wróżebnego. Dogonowie podobnie jak inne ludy (nie tylko afrykańskie) lubią znać najbliższą przyszłość i często konsultują swoje przedsięwzięcia z wróżbitami.

Ewa Prądzyńska