Sypialnia Damska

Nazwy historyczne: sypialnia „Chambre a Coucher” (ok. 1780 r.); „Pokoy Sypialny Paradny”, „Pokój sypialny” (XIX w.); „Sypialnia Damska” (1933 r.).
Nazwy inne: Sypialnia Księżnej Marszałkowej, Sypialnia Apartamentu Damskiego.
Czas powstania: 1629 – 1642 (?); pocz. lat 90 XVIII w.  – zachowany wystrój; lata 90 XIX w.  – wnętrze odnowione.
Architekci: Szymon Bogumił Zug (?), Jan Chrystian Kamsetzer (?); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 90 XIX w. wnętrze odnowione).
Artyści: Karol Chodziński i Jan Ciążyński (posadzka, lata 30 XIX w.)

Sypialnia Damska znajduje się w północnej amfiladzie pierwszego piętra zamku. W XVIII w. mieściły się tam prywatne apartamenty ówczesnych właścicieli – Izabeli z Czartoryskich i Stanisława Lubomirskiego, marszałka wielkiego koronnego na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Na planie z ok. 1780 r. w sypialni, zwanej „Chambre a Coucher”, zaznaczono dwoje drzwi przejściowych na osi wschód - zachód i dwa okna w ścianie północnej. W południowej wnęce przewidziane było miejsce na łóżko. Pokój ogrzewano kominkiem umieszczonym w ścianie wschodniej i piecem w ścianie zachodniej z paleniskiem dostępnym z Korytarza Północnego („Coridor”). Za kominkiem w ścianie wschodniej istniało (do dziś zachowane) wejście do „Passage” – zaplecza łączącego Sypialnię Damską z Ubieralnią („Garderobe de la Princesse”). To wąskie przejście, odgrodzone ścianką działową od Buduaru („Cabinet”), spełniało rolę „ustronia” czyli WC.  
Istniejący obecnie wystrój Sypialni Damskiej pochodzi z początku lat 90 XVIII w. Urządzono ją dla Izabeli Lubomirskiej w stylu klasycyzmu, (angielskiej wersji stylu braci Adamów). Niewykluczone, że projektantami wyposażenia byli architekci polscy saskiego pochodzenia: Szymon Bogumił Zug i Jan Chrystian Kamsetzer. Pomieszczenie ogrzewano zachowanym do dziś w ścianie wschodniej kominkiem z białego marmuru. Jego obudowę zdobią we fryzie płomienista waza z festonami po obu stronach, a flankują oplecione bluszczem i zwieńczone szyszkami tyrsy – atrybut bachantek w procesjach dionizyjskich.
W XIX w. pokój miał „obicie kitaykowe białe w płomienie y kwiaty niebieskie w ramach wyzłacanych” oraz „sufit i ściany parkietowane i snycerką zdobione, a w stronie od łóżka materyą francuską obite, i złoconemi listwami obłożone”. Nad łóżkiem umocowany był mahoniowy baldachim udrapowany taką samą tkaniną jak obicie ścian. W 30 latach XIX w. wykonano dwie pary zachowanych do dziś dwuskrzydłowych intarsjowanych drzwi (z klonu i orzecha). Z tego samego czasu pochodzi posadzka ułożona z ornamentowanych kwadratów i obrzeżona bordiurą, projektowana przez Karola Chodzińskiego, wykonana przez Jana Ciążyńskiego z jaworu, klonu, dębu, orzecha i mahoniu.
Odwiedzający zamek łańcucki w 1826 r. Aleksander Horodyski napisał: „Ten pokój sypialny jako drogi zabytek pozostaje takim, jakim był za życia Księżnej Marszałkowej”. Sypialnia, podobnie jak sąsiadujące z nią Buduar oraz Ubieralnia, były traktowane przez Potockich jako pamiątka po zmarłej w 1816 r. Izabeli Lubomirskiej. Pozostały one niezamieszkane do lat 90 XIX w .
W trakcie przebudowy zamku, prowadzonej w latach 1889 – 1912, w północnym skrzydle pierwszego piętra urządzono apartamenty mieszkalne dla Elżbiety i Romana Potockich. Odnowiony dla Elżbiety z Radziwiłłów Apartament Damski zachowano niemal bez zmian po Izabeli Lubomirskiej. W odświeżonej Sypialni Damskiej zmieniono obicie ścian z powodu zniszczenia tkaniny jedwabnej. Zastąpiono ją nową francuską tkaniną wykonaną na zamówienie. Elżbieta Potocka wspominała: ”Roman zawiózł do Paryża kawałek starego jedwabiu chine do firmy Tassinari, która go w Lyonie skopiowała, a krosna zostały zniszczone [wzornik raportu tkackiego], żeby się ta materja na rynek nie dostała”. Fragment tkaniny (wywiezionej w 1944 r.) zachował się w ekranie kominkowym. Posłużył on za wzór dla nowej drukowanej tkaniny, która pod koniec XX w. zastąpiła francuski oryginał z końca XIX w. Tkaninę tę upięto na drewnianym baldachimie zamocowanym nad łóżkiem, tak jak było w czasach Izabeli Lubomirskiej i Elżbiety Potockiej.  
Wnęki okienne i drzwiowe oraz dolną część ścian Sypialni Damskiej przykrywa biała płycinowa boazeria, z profilowaniami podkreślonymi złoceniem. W południowej części pokoju górną partię ścian wypełnia boazeria krosnowa z wyżej wspomnianą tkaniną. Supraporty nad drzwiami i płyciny nad lustrami ozdobiono niemal pełnoplastyczną snycerką z motywem stylizowanych liści akantu lub paproci, akacji, laurów, girland i koszów kwiatowych oraz uskrzydlonych główek. Na suficie umieszczono snycerowaną rozetę z motywem spiralnie ułożonych łodyg i liści. Nad kominkiem i naprzeciwko na ścianie zachodniej oraz między oknami ściany północnej znajdują się lustra. Kominek i lustro naprzeciwko ujęto w wąskie płyciny. Pod sufitem ściany obiega zredukowane sztukatorskie belkowanie z gzymsem ozdobionym kostkowaniem i palmetami. Do sufitu podwieszono na łańcuszkach alabastrową neoklasycystyczną amplę.
Małe służbowe drzwi z przejściem do dawnego „Passage” są maskowane w boazerii.

Podstawowa bibliografia:
•    Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.
•    Majewska - Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.
•    Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.
•    Potocka Elżbieta, Łańcut - wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].
•    Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967
Faustyna Bożętka