Święty Charłampiusz

Ikona św. Charłampiusza, biskupa Moguncji, ukazuje historię jego męczeńskiej śmierci w 202 roku oraz dokonane przez niego cuda. Sceny są przedstawione w dwunastu klejmach (kwaterach wokół sceny głównej) oraz w centrum ikony. Klejmy należy czytać od lewej do prawej, a jako ostatnią scenę w polu centralnym.

Święty jest ukazany jako biskup Kościoła wschodniego – w czerwonym felonionie, białym omoforionie i złotym epitrachelionie. Opowieść o męczeństwie rozpoczyna się od przedstawienia mu przez obliczem władcy Lucjana zarzutu głoszenia chrześcijaństwa (1). Cesarz skazuje biskupa na męki przez obdzieranie ze skóry (2), zaraz jednak oprawcy zostają ukarani – dłonie cesarza (wciąż zaciśnięte na hakach) wiszą w powietrzu, głowa namiestnika jest odwrócona twarzą do tyłu (3). Legenda mówi, że święty uleczył oprawców, którzy mimo to kontynuowali tortury – wleczono go za brodę wzdłuż drogi (4), przypalano ogniem i kłuto włóczniami (5). W kolejnej scenie (6) Charłampiusz ponownie daje dowód swych nadprzyrodzonych mocy, uzdrawia opętanego (mężczyznę z wykrzywionymi ustami, z których unoszą się szkicowo zarysowane sylwetki diabelskie) oraz wskrzesza zmarłego. Święty na nowo zostaje poddany mękom – jest kamienowany, lecz nie ustaje w modlitwach za oprawców (7), którzy powtórnie są ukarani (8) – cesarz i żołnierz zawisają w powietrzu i dopiero za wstawiennictwem świętego zostają sprowadzeni na ziemię. Galina, córka cesarza, nawraca się, a w podziękowaniu za uwolnienie ojca składa pokłon Charłampiuszowi. Doznaje wizji, którą relacjonuje cesarzowi (9) – dokonane za sprawą świętego cudowne ożywienie uschłego drzewa (10). Władca jednak skazuje go na ścięcie (11), a dusza biskupa – ukazana dwukrotnie (jako pomniejszona sylwetka w szatach biskupich i naga postać z nimbem) – trafia do nieba, gdzie oczekuje jej Chrystus (12). W scenie centralnej, opatrzonej tytułem „obraz życia i cierpienia świętego męczennika Charłampija”, święty prosi Chrystusa o opiekę nad ziemią, gdzie spocznie jego ciało.

Ikona powstała w warsztatach wietkowskich (obecnie Białoruś), charakteryzuje ją typowy dla tych pracowni wysoki kunszt wykonania, bogata, kontrastowa kolorystyka i dekoracyjność. Widoczny w centrum kartusz jest zbudowany na bazie ornamentu typu rocaille, to ciekawy przykład wpływu ornamentyki na malarstwo ikonowe.