Zamek Lubelski

Teka Lublin należy do dojrzałych dzieł graficznych Leona Wyczółkowskiego (1852–1936), który grafice poświęcił ponad trzydzieści lat swojej działalności artystycznej, zarzucając na jej rzecz malarstwo olejne. Graficznym medium zainteresował się około roku 1900. Już jako dojrzały, uznany artysta zaczął analizować możliwości techniczne między innymi akwaforty, akwatinty, algrafii, fluoroforty i przede wszystkim litografii. Dzięki zbliżonym efektom odbitki litograficznej do rysunku i malarstwa oraz możliwościom eksperymentowania, które najbardziej odpowiadały preferencjom i temperamentowi Wyczółkowskiego, litografia stała się ulubioną techniką artysty. Cykle prac graficznych publikował w niskonakładowych tekach poświęconych pejzażowi oraz architekturze polskich miast. W panoramicznych miejskich widokach, ujęciach zabytkowych budowli i odtwarzanych z pietyzmem detalach architektonicznych łączył umiejętność dokumentacyjną z niezwykłą pasją indywidualnego odczuwania architektury. Teka Lublin stanowi jeden z najpiękniejszych portretów graficznych miasta, który artysta uzupełnił trzema planszami niezwiązanymi z miejską architekturą. Należą do nich dwie wersje Sosenek i Stara lipa w Piotrawinie. Wyczółkowski przygotował rysunkowe szkice podczas pobytu w Lublinie w 1918 roku. Złożoną z siedemnastu plansz autolitograficznych tekę wydano rok później w Krakowie w dwudziestu egzemplarzach. Po wydrukowaniu założonego przez artystę nakładu kamienie litograficzne zostały zniszczone, co w przypadku Wyczółkowskiego było częstą praktyką i nadawało jego odbitkom unikatowy charakter.

Plansza przedstawiająca widok zamku jest jednym z trzech uchwyconych w szerokim kadrze widoków z teki przedstawiających zabudowę wzgórza Zamkowego. Artysta sportretował je od strony południowo-wschodniej wraz ze szkicowo zarysowaną zabudową dzielnicy żydowskiej. Widok nosi cechy pozbawionego zbędnych szczegółów, swobodnego kredkowego rysunku, łączącego graficzną kreskę detalu architektonicznego z miękkim modelunkiem światłocieniowym. Mimo że sprawia wrażenie przeniesionego pospiesznie na kamień szkicu, przemyślana spiętrzona kompozycja pozwoliła na uchwycenie charakteru czworobocznego założenia wraz z ujętą od strony absydy kaplicą Trójcy Świętej i usytuowanym na osi, górującym nad wzgórzem donżonem.

Anna Hałata