Sala pod Stropem

Nazwy historyczne: Paradny Przedpokój (XVII w.); „Vestibulle” (XVIII w.); „przedpokój”, „przedpokój od głównych schodów” ( XIX w.); „pokój kredensowy przy Jadalni Małej” (1933 r.).
Nazwy inne: Sala pod Stropem (po 1958 r.) .
Czas powstania: lata 1629 – 1642 Paradny Przedpokój; po 1688 r. – wydzielenie pomieszczenia „Vestibulle” z pierwotnego Paradnego Przedpokoju; po 1780 – dobudowanie wschodniego traktu od dziedzińca;  I ćw. XIX w. – wydzielenie przedpokój z dawnego „Vestibulle”; lata 90 XIX w.  –  połączenie arkadowe ze wschodnim traktem, zmiana komunikacji; 1958 r. – odsłonięcie pierwotnego stropu z XVII w.
Architekci: Maciej Trapola (?); Tylman z Gameren (?) – XVII w.;  Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 90 XIX  w.)
Artyści: Karol Chodziński, Jan Ciążyński (drzwi, lata 30 XIX w.?); Ślesiński W., Bolesławski J. (odsłonięcie i konserwacja stropu – 1958 r.).

Sala pod Stropem znajduje się na pierwszym piętrze zamku na lewo od głównej klatki schodowej. W XVII w. istniał tu Paradny Przedpokój równy powierzchnią parterowej Wielkiej Sieni, nad którą się znajdował. Zajmował on przestrzeń istniejących obecnie: Korytarza Zachodniego, Pokoju pod Stropem i Jadalni Małej (Jadalnia nad Bramą).
Prawdopodobnie po pożarze 1688 r. Paradny Przedpokój przegrodzono ścianką na osi północ - południe. Układ ten zachował się w XVIII w., a wydzielony od zachodu  „Grande Anti Chambre” (Wielki Przedpokój, później Jadalnia Mała, Jadalnia nad Bramą) nadal spełniał rolę paradnego przedpokoju, przez który przebiegała komunikacja do zachodniej amfilady reprezentacyjnych wnętrz.
Do lat 80 XVIII w. pozostałą przy schodach część pierwotnego Paradnego Przedpokoju określano „Vestibulle”. Westybul, znany z łacińskiego ”vestibulum” i spopularyzowany przez francuski „vestibule”, jako reprezentacyjny przedsionek łączył Paradne Schody z dalszą częścią rezydencji, a przez paradne drzwi w ścianie zachodniej wprowadzał do zachodniej amfilady wnętrz reprezentacyjnych.
Po 1780 r. podczas rozbudowy łańcuckiej rezydencji przez ostatnich Lubomirskich w latach 1771 – 1786 do „Vestibulle” dostawiono od wschodu wąski trakt z przejściem do wybudowanej na dziedzińcu Sali Teatralnej (w miejscu jednego z dwóch wschodnich okien wprowadzono przejście z oszklonymi drzwiami).
W I ćw. XIX w. (przed 1822 r.) z dawnego „Vestibulle” wygrodzono od południa przedpokój: „Z korytarza, zaraz przy schodach na lewo, przez drzwi jesionowe podwójne, u góry cyrklaste, do pół szklone […], wchód do przedpokoju.” Ściana działowa zasłoniła częściowo obramowanie zachodnich paradnych drzwi prowadzących do dawnego „Grande Anti Chambre” (Jadalnia Mała). Wykonano je w latach 30 XIX w. „orzechowe […], z jednej strony w arabeski malowane, z drugiej drzewem wykładane w mosiądz kute”. W połowie XIX w. pomieszczenie miało „Sufit w szlaki malowany – ściany na żółto pokostowane – posadzka w tafle sosnowe ułożona – piec z kamienia murowany, okrągły; na lewo drzwi podwójne, u góry cyrklaste, biało pokostowane, całkiem szklone, z zamkiem i okuciem francuskiem – obok tych okno w takimże guście”. Elżbieta z Radziwiłłów Potocka w latach 80 XIX w. widziała pomieszczenie jako „przedpokój od głównych schodów”.  
W czasie przebudowy zamku, projektowanej przez Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio w latach 90 XIX w., na skutek zmiany komunikacji (przebicie przejścia z Korytarza Zachodniego do Pokoju Bilardowego) drzwi w ścianie zachodniej przedpokoju straciły charakter paradnego wejścia do reprezentacyjnej zachodniej amfilady. Wraz z tą zmianą stracił on charakter oficjalnego przejścia do wnętrz pierwszego piętra. Przedpokój nadal spełniał funkcję komunikacyjną, gdyż w miejscu południowego okna i drzwi otwarto z niego dwie arkady prowadzące przez wąski trakt do Sali Teatralnej.
W okresie międzywojennym przedpokój przy schodach wykorzystywano jako „podręczny pokój kredensowy” dla znajdującej się obok Jadalni Małej („Grande Anti Chambre”).  Od czasu, gdy ostatni łańcucki ordynat Alfred Potocki udostępnił reprezentacyjne wnętrza zamku do zwiedzania, przedpokój przy schodach posłużył za „pantoflarnię”, w której zwiedzający ubierali na buty miękkie filcowe kapcie dla ochrony posadzek.  
W 1958 r. w pomieszczeniu przeprowadzono prace konserwatorskie. Odsłonięto drewniany oryginalnie zachowany strop, który przykrywał dawny Paradny Przedpokój. Odtąd wnętrze nazywane jest Salą pod Stropem (w XVII w. wszystkie pomieszczenia reprezentacyjne pierwszego piętra zamku miały podobne stropy).
W Sali pod Stropem modrzewiowe belki i wypełniające je deskowanie pokrywa wczesnobarokowa polichromia w typie niderlandzkim, z motywami podłużnych kartuszy o zwijanych brzegach, muszli i wici roślinnej. Wśród malowideł w dwóch miejscach na trzeciej belce od drzwi wejściowych umieszczono datę „A. D. 1642”  i herb Lubomirskich Szreniawa.
Z przełomu XVII/XVIII w. pochodzi podwieszona do stropu drewniana lampa w kształcie rzeźbionego putta trzymającego pochodnie. Wnęka w ścianie południowej przypomina o istniejącym tu w XVIII w. przejściu do „Sall” (Sala Balowa).

Podstawowa bibliografia:
•    Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.
•    Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.
•    Potocka Elżbieta, Łańcut - wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].
•    Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967
Faustyna Bożętka