Talar

Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732–1798) było w historii Rzeczpospolitej okresem licznych reform. Sejm elekcyjny zobowiązał nowego króla m.in. do przeprowadzenia reformy monetarnej i wprowadzenia w Polsce nowego stabilnego pieniądza. Dzięki pożyczkom król zdołał się wywiązać z tego obowiązku i w 1766 roku uruchomił nowoczesną mennicę. W 1771 roku Stanisław August przejął mennictwo państwa, de facto finansując je ze swojej szkatuły. Przykładem dbałości nie tylko o jakość substancjonalną monet, ale także o ich wartość artystyczną jest prezentowany talar. Na awersie umieszczono realistyczny portret władcy w puklerzu i łańcuchu Orderu Orła Białego. Jest to zresztą jedyny typ talara (pomijając egzemplarze próbne), na którym znalazł się taki wizerunek. Na rewersie umieszczono ukoronowaną, okrągłą, czteropolową tarczę Królestwa Polskiego i Litwy z nałożonym herbem rodowym władcy. Tarczę otocza wieniec dębowo-laurowy z podwieszonym Orderem Orła Białego i wplecioną wstęgą orderową. Napis otokowy informował, że z marki kolońskiej czystego srebra wybijano dziesięć talarów. Była to tzw. stopa konwencyjna stosowana w wielu państwach Rzeszy Niemieckiej. Reforma w Polsce nie uwzględniła stopy stosowanej w Prusach, według której z marki bito 10½ talara. W efekcie polskie monety były wywożone do Prus, a do Polski napływał pieniądz gorszy. Mimo to systemu polskiego nie korygowano przez 20 lat, a straty mennicy król pokrywał z własnych pieniędzy. W 1787 roku przy sprzeciwie władcy przeprowadzono częściową reformę mennictwa, nieznacznie podwyższając stopę, co uczyniło wywóz polskich pieniędzy mniej opłacalnym. W maju 1794 roku królowi odebrano przywilej bicia monety, a mennica została przejęta przez Komisję Skarbową. Dokonano też kolejnej reformy polskiego systemu pieniężnego w praktyce zrównując stopę menniczą polskich monet z pruskimi. Ta reforma całkowicie zahamowała odpływ polskiego srebra do Prus.

Mieszko Pawłowski