Widok Lublina (Tipus civitatis Lublinensis in Regno Poloniae...)

Najstarszym i najcenniejszym widokiem Lublina jest panorama miasta pokazana w 6-tomowym atlasie świata Georga Brauna Civitates orbis terrarum, opracowywanym przez ponad 45 lat i wydanym Kolonii w latach 1572–1618. W ostatnim tomie dzieła, zatytułowanym Theatri praecipuarum totius mundi urbium liber sextus przedstawiono 17 widoków miast Rzeczypospolitej.

Widok Lublina, rytowany przez Abrahama Hogenberga według rysunku nieznanego autora (zapewne z kręgu jezuitów), przedstawia miasto w okresie jego najświetniejszego rozwoju, sprzed potopu. Ujęte od strony południowej, otoczone rozlewiskami wodnymi na pierwszym planie i wzgórzami w głębi, ukazuje miasto i zamek w murach oraz okoliczne wsie, przedmieścia i osadę Piaski, z czasem włączone w granice „koziego” grodu. Miedzioryt przedstawia charakterystyczne dla Lublina budowle górujące nad zabudowaniami mieszkalnymi. Centralne miejsce zajmuje kościół Jezuitów – dziś archikatedra. Za nim wzgórze staromiejskie zamknięte od zachodu Bramą Krakowską, zwieńczoną wieżą, i od wschodu Bramą Grodzką. Na prawo od kościoła Jezuitów kościół farny św. Michała (dziś nie istnieje) i Dominikanie. Na sąsiednim wzgórzu pokazano zespół zabudowań zamkowych z wysokim donżonem z XIII wieku, obok niego gotycki kościół Świętej Trójcy i gmachy mieszkalne po renesansowej przebudowie, zwieńczone wysoką attyką. U podnóża Zamku zabudowania ludności rzemieślniczej. Wokół wzgórza wody spiętrzonych rzek Bystrzycy i Czechówki oraz tak zwany Wielki Staw Królewski. Od lewej strony, poza murami miasta, są widoczne sylwetki między innymi kościołów: Panny Marii (dawne Brygidki), Nawrócenia św. Pawła (dawni Bernardyni) i Świętego Ducha. Widok dopełnia duży, dekoracyjny kartusz z napisem: TIPUS CIVITATIS LUBLINE[N]SIS. / IN REGNO POLONIAE EX OMNIBUS / PARTIBUS MU[N]DI EMPORIO. TER. IN / ANNO CELEBRARI CONSUETOCLARAE., po bokach w kartuszach widnieją herby Polski i Lublina. W legendzie opisano 22 budowle i miejsca, dodatkowo zaznaczono na rycinie 6 obiektów.

Zamieszczenie widoku Lublina w jednym z największych i najważniejszych dzieł z zakresu topografii urbanistycznej świata świadczy o ważności grodu nad Bystrzycą w XVI i na początku XVII wieku. Sztych ten, czarno-biały lub kolorowany ręcznie akwarelą, był niezmiernie popularny i przypominany w reedycjach i powtórzeniach.

Renata Bartnik