Święty Mikołaj

Żyjący w III/IV w. Mikołaj Cudotwórca biskup miasta Mirry w Azji Mniejszej jest jednym z najbardziej czczonych świętych wschodniego i zachodniego chrześcijaństwa. Został on wymieniony w anatazjańskim spisie uczestników I Soboru Nicejskiego, który odbył się w 325 r. W późniejszych legendach wątek nieprzejednanej postawy św. Mikołaja wobec Ariusza i jego herezji podczas soboru wzbogacono wieloma szczegółami. Po śmierci świętego prawdopodobnie nie sporządzono jego biosu czyli życiorysu, ponieważ w czasach prześladowania chrześcijan wzmianki pisemne pojawiały się głównie w kontekście śmierci męczenników, a św. Mikołaj nie przelał krwi w obronie wiary. Niekiedy był on utożsamiany z żyjącym w VI w. mnichem Mikołajem, archimandrytą klasztoru Święty Syjon, późniejszym biskupem miasta Pinary. Popularyzacja mało znanego wcześniej w Azji Mniejszej imienia Mikołaj oraz rozwijający się na szeroką skalę w V-VI w. kult świętego jest pośrednim, ale ważnym dowodem autentyczności osoby Mikołaja z Mirry. Potwierdzeniem kultu były enkomiony czyli mowy pochwalne ku jego czci i świątynie budowane pod wezwaniem Mikołaja Cudotwórcy. Do najstarszych i zachowanych do dziś należy bazylika św. Mikołaja w Mirze, dzisiejszym tureckim Demre. Spoczywały tam w marmurowym rzymskim sarkofagu szczątki świętego, przeniesione w 1087 r. do włoskiego Bari. Kult św. Mikołaja rozprzestrzenił się na Rusi, gdzie zaliczanego do grona najważniejszych orędowników świętego biskupa obrazowano bardzo często, patrz S.12796MŁ, S.12805MŁ, S.12820MŁ, S.12836MŁ, S.12868MŁ, S,12950MŁ. Na ikonach św. Mikołaj jest ukazywany zarówno w całej postaci, jak i w popiersiu. Prezentowany obraz jest szczególnie ciekawy z powodu przemalowania, które częściowo zniszczone, odsłania fragmenty wizerunku z XVII w.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967