św. Antypas Pergamoński

Wielki męczennik Antypas wymieniany przez pisarzy chrześcijańskich jako jeden z 72 uczniów Chrystusa i uczeń Jana Ewangelisty był biskupem Pergamonu. Położony w pobliżu dzisiejszego tureckiego miasta Bergama w Azji Mniejszej starożytny Pergamon był silnym ośrodkiem kultów pogańskich. Antypas nieugięcie głoszący w Pergamonie wiarę w Chrystusa został przez pogan złożony w ofierze w świątyni Artemidy. Heroizm i śmierć Antypasa przywołał św. Jan w Apokalipsie: „Aniołowi Kościoła w Pergamie napisz: To mówi Ten, który ma miecz obosieczny, ostry. Wiem, gdzie mieszkasz: tam, gdzie jest tron szatana, a trzymasz się mego imienia i wiary mojej się nie zaparłeś, nawet we dni Antypasa, wiernego świadka mojego, który został zabity u was, tam gdzie mieszka szatan.” (Ap. 2, 12-13) Święty zginał męczeńską śmiercią zamknięty w odlanym z miedzi lub brązu byku, pod którym rozpalono ogień. Ten rodzaj kaźni miał być po raz pierwszy zastosowany na Sycylii przez okrutnego tyrana Falarisa w VI w. p n e. Nad grobem Atypasa w V w. wybudowano świątynię, która stała się miejscem uzdrowień. W modlitwie wstawiennictwo Antypasa uważa się za szczególnie skuteczne przy bólu zębów, a on sam jest uznany za patrona stomatologów. Może dlatego wizerunki odzianego w szaty biskupie męczennika Antypasa były bardzo popularne jako ikony domowego i osobistego użytku, jak widać na prezentowanym egzemplarzu odlanym w warsztacie starowierców. Staroobrzędowcy, nie uznając liturgicznej reformy patriarchy Nikona obowiązującej w moskiewskiej cerkwi prawosławnej od połowy XVII w., posługiwali się wyłącznie własnymi ikonami nie uznając wizerunków wytwarzanych w kręgu oficjalnej cerkwi. Wspomnienie św. Antypasa ustanowiono na 24 (11 kwietnia zgodnie z kalendarzem Juliańskim).

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967