Portret Józefa Głogowskiego

W 1925 roku Witkacy poświęcił się sztuce portretowej, realizowanej w ramach jednoosobowej „Firmy Portretowej S.I. Witkiewicz”, która miała się stać źródłem szybkiego zysku i zaradzić kłopotom finansowym. Zasady powstawania wizerunków w technice pastelu, węgla, kredek i ołówka artysta zdefiniował w szczegółowym regulaminie, określając literami A, B, C, D i E charakter pięciu podstawowych  typów oraz ich kombinacji. Często tworzył je pod wpływem kontrolowanych eksperymentów z użyciem substancji psychoaktywnych – narkotyków, leków odurzających czy alkoholu, które miały na celu odkrycie nowych środków formalnych. Swój stan dokumentował znakowymi skrótami umieszczanymi obok sygnatury. Wizerunki te, skodyfikowane jako typ C, powstawały podczas spotkań towarzyskich i służyły malowaniu przyjaciół. W odróżnieniu od innych portretów artysta wykonywał je bezpłatnie. Typ C odznaczał się subiektywnym podejściem do modela, charakterystyką psychologiczną, a także wprowadzeniem deformacji karykaturalnej. Witkacy zakładał także dojście do kompozycji abstrakcyjnej – Czystej Formy. Typ C reprezentuje portret wielokrotnie malowanego przez Witkiewicza Józefa Jana Głogowskiego, poznanego w Zakopanem u Augusta Zamoyskiego i jego żony tancerki Rity Sacchetto. Głogowski należał do bliskich przyjaciół artysty, był towarzyszem górskich wędrówek i fotografem dokumentującym performatywne działania Witkacego, w tym serię słynnych min. Pierwsze portrety rodziny Głogowskich zostały wykonane w 1931 roku w zamian za zamówione u Głogowskiego wizerunki fotograficzne. Omawiany portret powstał pod wpływem kokainy (Co) stymulującej intensyfikację rzeczywistości. Pozbawione wyraźnej deformacji studium o precyzyjnie oddanych rysach ma dość konwencjonalny charakter. Realizm ujęcia przełamuje sposób osadzenia głowy w płaszczyźnie tła – twarz modela wyłania się z bliżej nieokreślonej przestrzeni zarysowanej szerokimi pasmami jasnego pastelu, który podkreśla lekko wydłużony zarys głowy portretowanego.

Anna Hałata