Martwa natura

Józek Pankiewicz odegrał ważną rolę w przemianach dokonujących się w sztuce polskiej przełomu XIX/XX wieku. Nauki pobierał w warszawskiej Szkole Rysunkowej pod kierunkiem Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego, a następnie w Akademii Petersburskiej. Był mocno związany z Paryżem. W ostatnich dekadach XX stulecia dużo podróżował – do Francji, Włoch, Holandii, Belgii, Niemiec i Austrii. W 1906 roku został profesorem w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W okresach wakacyjnych wyjeżdżał do Francji. Lata pierwszej wojny światowej spędził w Hiszpanii, następnie wrócił do Krakowa, gdzie był zaangażowanym pedagogiem. Wpłynął na kształtowanie się postawy artystycznej kilku pokoleń artystów. W swych uczniach zaszczepiał zarówno technikę malarską, jak i kulturę artystyczną. Na kartach historii sztuki zapisał się między innymi Komitet Paryski, czyli organizacja pomocowa dla studentów wyjeżdżających na studia malarskie do Francji, która została zawiązana przez Pankiewicza w 1923 roku na krakowskiej ASP. Z tego kręgu zrodził się kapizm (inaczej koloryzm), który wziął swój początek od liter K.P. – Komitetu Paryskiego. Działa kapistów cechowała koncentracja na kolorze, który był podstawowym środkiem wyrazu.

 Obraz Martwa natura znajdujący się w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie powstał około 1924 roku, dokładnie w okresie, kiedy został założony Komitet Paryski. Był to czas kiedy Pankiewicz powrócił do tradycyjnej estetyki nawiązującej do sztuki dawnej. Na nowo zwrócił się do bezpośredniej obserwacji natury i prób jej utrwalania. Głównym źródłem inspiracji były galerie Luwru. Na obrazie ze szczecińskiej kolekcji przejawia się to realistycznym przedstawieniem. Interesująca nas w tym miejscu martwa natura zwraca uwagę dość luźną kompozycją, wszystkie przedmioty znajdują się jakby w przypadkowym ułożeniu. Są to też atrybuty związane z kuchnią śródziemnomorską (bakłażany, karczoch, oliwa itd.). Wszystko jest ułożone na bardzo jasnym pogiętym papierze, który najwyraźniej wybija się z kompozycji.

Beata Małgorzata Wolska