Kościół Św. Wojciecha w Lublinie

Teka Lublin należy do dojrzałych dzieł graficznych Leona Wyczółkowskiego, który grafice poświęcił ponad trzydzieści lat działalności artystycznej, zarzucając na jej rzecz malarstwo olejne. Graficznym medium zainteresował się około roku 1900. Już jako dojrzały, uznany artysta zaczął analizować możliwości techniczne między innymi akwaforty, akwatinty, algrafii i przede wszystkim litografii. Dzięki zbliżonym efektom odbitki litograficznej do rysunku i malarstwa oraz możliwościom eksperymentowania, które najbardziej odpowiadały preferencjom i temperamentowi Wyczółkowskiego, litografia stała się ulubioną techniką artysty. Cykle prac graficznych publikował w niskonakładowych tekach poświęconych pejzażowi oraz architekturze polskich miast. W panoramicznych miejskich widokach, ujęciach zabytkowych budowli i odtwarzanych z pietyzmem detalach architektonicznych łączył umiejętność dokumentacyjną z niezwykłą pasją indywidualnego odczuwania architektury. Teka Lublin stanowi jeden z najpiękniejszych portretów graficznych miasta, który artysta uzupełnił trzema planszami niezwiązanymi z architekturą. Należą do nich widoki drzew: dwie wersje Sosenek i Stara Lipa w Piotrawinie. Wyczółkowski przygotował rysunkowe szkice podczas pobytu w Lublinie w 1918 roku. Złożoną z siedemnastu plansz autolitograficznych tekę wydano rok później w Krakowie w dwudziestu egzemplarzach. Po wydrukowaniu założonego przez artystę nakładu kamienie litograficzne zostały zniszczone, co w przypadku Wyczółkowskiego było częstą praktyką i nadawało jego odbitkom unikatowy charakter. Odznaczająca się techniczną wirtuozerią i malarską wrażliwością jedna z najciekawszych plansz teki przedstawia usytuowany poza murami Starego Miasta, pochodzący z 1611 roku kościół św. Wojciecha wraz zabudowaniami klasztornymi w scenerii zimowej zadymki (plansza nr 15). Artysta świadomie zrezygnował z precyzyjnej graficznej linii wydobywającej architektoniczne detale na rzecz miękkich, modelowanych światłocieniowo płaszczyzn. Ich kontury rozmywają rozwibrowane, zwiewane z połaci otulonego białym puchem dachu drobiny śniegu, które dynamizują kompozycję i nadają jej ekspresję. Efekt śnieżnej zadymki potęguje błękitno-szary papier i przyszarzała kolorystyka zapowiadająca nadchodzący zmierzch.

Anna Hałata