Portret Augusta II Sasa

August II Mocny (1670–1733) był elektorem Saksonii jako Fryderyk August I i elekcyjnym królem Polski – pierwszym z dynastii Wettynów. Jego przydomek zazwyczaj jest wiązany z nieprzeciętną siłą, dzięki której potrafił podobno zginać podkowy gołymi rękoma. W rzeczywistości jednak Mocnym nazwano go dopiero sto lat po śmierci, i to nie w Polsce, lecz w Saksonii, która rozkwitła pod jego rządami i zyskała na znaczeniu politycznym. W Polsce szło mu znacznie gorzej. Wprawdzie planował wiele reform, jednak większości nie udało się wprowadzić, gdyż szlachta – przekupiona przez obce mocarstwa – zrywała co drugi sejm. Przez cały okres panowania starał się przywrócić monarchię absolutną i w tym celu wchodził w sojusze z sąsiadami. W zamian za pomoc obiecywał im ustępstwa terytorialne z ziem Rzeczypospolitej, a tym samym zainicjował plany rozbioru Polski. Wprawdzie doprowadził do stworzenia armii zawodowej, wyludnione tereny zasiedlał osadnikami z zachodniej Europy, rozbudował i upiększył stolicę, ale też wciągnął Rzeczpospolitą w wyniszczającą wojnę północną i rujnował jej skarb, wydając gigantyczne sumy na zaspokajanie kosztownych zachcianek. Dla rozgrywki politycznej podsycił konflikty religijne, okazując – niewidzianą wcześniej w Polsce – surowość wobec uczestników tak zwanego tumultu toruńskiego. Podkowy podobno łamał, ale tylko specjalnie przygotowane w celach propagandowych. Historycy ocenili go surowo i niejednoznacznie. Żadnych natomiast wątpliwości nie miał nadworny malarz – Louis de Silvestre – w którego warsztacie powstał pośmiertny portret króla. Obraz głosi jego chwałę: zwycięskiego wodza z regimentem w dłoni, wybitnego króla Polski z Orderem Orła Białego, który sam ustanowił w 1705 roku, i męża stanu o znaczeniu międzynarodowym, czego dowodzi Order Złotego Runa – jedno z najwyżej cenionych odznaczeń, sięgające tradycją XV wieku. Napis nad głową, w którym nazwano go ojcem ojczyzny w dobroci swej wprowadzającym pokój, to swoista wisienka na torcie tego panegiryku.

Barbara Czajkowska