5 fenigów

Pieniądz zastępczy znalazł zastosowanie nie tylko jako namiastkowy środek płatniczy emitowany przez władze państwowe, jak to się stało np. w Szwecji podczas wojny z Rosją, kiedy w latach 1715-1718 wybito z miedzi tzw. żetony talarowe, które po wojnie miały zostać wymienione na srebrne talary, ale również jako prywatne środki płatnicze w majątkach rolnych i zakładach przemysłowych. Pieniądz zastępczy wydawały także sklepy oraz instytucje zrzeszające sprzedawców pragnących usprawnienia handlu, bowiem zdarzały się sytuacje, kiedy brakowało bilonu do wydania reszty. Stało się tak w czasie unifikacji waluty w Rzeszy i przejścia w 1873 r. do jednolitego systemu fenigowo-markowego.

Jednym z emitentów pieniądza zastępczego w Szczecinie był Związek Spożywców (Consum Verein), organizacja, która w czasie swojego kilkudziesięcioletniego istnienia, wielokrotnie zmieniała nazwę i zakres działalności. Monety biła zwykle w cynku, chociaż w pewnym momencie pojawiły się również żetony wartości 1 i 2 marek z mosiądzu. Prezentowany, najniższy nominał z serii cynkowej – 5 fenigów, jak większość emisji Związku Spożywców posiada identyczny awers i rewers. Widnieje na nich nazwa emitenta – Szczeciński Związek Spożywców (Stettiner Consum - Verein E.G. oraz nominał. Rozwiązanie to zastosowano zapewne nie tylko w celu obniżenia kosztów produkcji, ale również z czysto praktycznego powodu, ponieważ bez względu na ułożenie pieniądza jego nominał był zawsze dobrze widoczny.

Pieniądze zastępcze, których surowcem był cynk nie należały do trwałych produktów. W odróżnieniu od mosiądzu czy nawet żelaza, cynk jest metalem mało odpornym na środowisko zarówno kwasowe, jak i zasadowe. Stąd, do obecnych czasów przetrwało stosunkowo niewiele tych monet, a poszukiwane przez kolekcjonerów dobrze zachowane egzemplarze są stosunkowo rzadkie.

Mieszko Pawłowski