Przęślica "krężołkowa"
1901 — 1910
Muzeum Narodowe w Lublinie
Jest częścią kolekcji: Rzemiosło ludowe Lubelszczyzny (XIX/XX wieku)
Przęślica z Zemborzyc pochodzi z początku XX wieku, była wykorzystywana do przędzenia nici. Na kądzieli umocowywano przędzę lnianą lub konopną, z której lewą ręką wyciągano cienkie włókno, skręcano je w palcach i od czasu do czasu nawilżano śliną lub wodą, a następnie nawijano prawą ręką na wrzeciono. Nici powstałe w ten sposób były przeznaczone do tkania płócien na krosnach. Przęślica składała się z trzech zasadniczych części: przysiadki, pióra i krężel. Przysiadka to część dolna, którą się przysiadało podczas pracy (długość 74,5 cm). Był to rodzaj wąskiej deski w jednym końcu zakończonej kanciasto, w drugim pogrubionej, mającej otwór na pióro, czyli pionowy trzonek (wysokość 55 cm), na który nakładało się od góry ruchomy krężel. Najczęściej snycerze wyrabiali przęślice z drzew liściastych. Ceniony był między innymi jawor, ze względu na twardość i jasnożółtą barwę, buk i grab z powodu wytrzymałości i gładkiej obróbki. Najlepsze do ich produkcji było drzewo klonu – mocne, błyszczące i niewymagające malowania. Stosując drewno z trześni i gruszy, zyskiwano piękny żółty kolor. Prezentowana przęślica ma bardzo prostą formę i nie posiada zdobień. Najbardziej zdobne przęślice były wykonywane na terenie powiatów janowskiego, biłgorajskiego i zamojskiego. Według przyjętego tam zwyczaju pięknie zdobione przęślice ofiarowywał narzeczony przyszłej żonie. W dolnej części, na przysiadce, wyryte były jej inicjały i data wykonania. Przęślicę otrzymywała też córka od rodziców w posagu.
Ten typ przęślicy jest nazywany krężołkową, był stosowany na terenie całego kraju. Na przełomie XIX i XX wieku wyparł wcześniejszy typ, tak zwane przęślice łopatkowe, które najdłużej zachowały się w północno-wschodniej części Lubelszczyzny, a ostatecznie zostały zastąpione kołowrotkami, które okazały się bardziej wydajne. Ostatecznie korzystania z przęślic zaprzestano w latach powojennych.
Autor / wytwórca
Rodzaj obiektu
narzędzie do obróbki włókna
Technika
struganie, toczenie
Tworzywo / materiał
drewno
Czas powstania / datowanie
Miejsce powstania / znalezienia
Numer identyfikacyjny
Lokalizacja / status
nieznany
1901 — 1910
Muzeum Narodowe w Lublinie
Zapora, Paweł
1935
Muzeum Narodowe w Lublinie
Wypych, Jan
1930
Muzeum Narodowe w Lublinie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna
0/500
Używamy plików cookie, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Plikami cookie możesz zarządzać, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki internetowej. Więcej informacji w Polityce prywatności.
Używamy plików cookie, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Plikami cookie możesz zarządzać, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki internetowej. Więcej informacji w Polityce prywatności.
Zarządzaj plikami cookies:
Ten rodzaj plików cookies jest niezbędny do funkcjonowania serwisu. Możesz zmienić ustawienia swojej przeglądarki tak, aby je zablokować, jednak strona nie będzie wtedy działała prawidłowo.
WYMAGANE
Służą do pomiaru zaangażowania użytkowników i generowania statystyk na temat serwisu w celu lepszego zrozumienia, jak jest używany. Jeśli zablokujesz ten rodzaj cookies nie będziemy mogli zbierać informacji o korzystaniu z serwisu i nie będziemy w stanie monitorować jego wydajności.