Odpust świętej Rozalii na Kurpiach

Życie Henryka Szczyglińskiego przypadło na przełomowy moment w porozbiorowych dziejach Polski. Był artystą, który aktywnie uczestniczył w wydarzeniach epoki. Na kartach historii zapisał się jako żołnierz Legionów, o którego brawurowych czynach krążyły legendy. Podczas służby legionowej wykonał wiele prac o tematyce wojennej. Po ukończeniu nauki za granicą, na początku XX wieku, malarz przybył do młodopolskiego Krakowa. Bez trudu odnalazł się w środowisku artystycznym i stał się jedną z czołowych postaci cyganerii. W relacjach z epoki jawi się jako postać barwna – elegancki dandys, pełen uroku uwodziciel, żyjący pełnią życia młodzieniec z fantazją. „Szczygieł” odwiedzał artystyczne salony i kawiarnie, w Jamie Michalika udzielał się w kabarecie Zielony Balonik. Równolegle studiował w krakowskiej akademii, która po reformie Fałata, jak cała sztuka polska, przeżywała rozkwit modernizmu inspirowanego nurtami impresjonizmu, wiedeńskiej secesji i ekspresjonizmu.

Zainteresowany pejzażem Szczygliński uczył się w pracowniach J. Malczewskiego, L. Wyczółkowskiego, T. Axentowicza i najważniejszego chyba mistrza gatunku – J. Stanisławskiego. Dzięki niemu, skupiony dotąd na nokturnowych, zasnutych mgłą symbolicznych wizjach miejskich (Halabardnik), młody malarz odkrył urodę prowincji. Buntownik okazał się najzdolniejszym uczniem, który przedłużył trwanie polskiej szkoły pejzażu o jedno pokolenie. Nie kopiował nauczycieli, ich przekaz filtrował przez swoją wrażliwość, i tak stworzył indywidualny język. Malowane przez niego zwykle duże obrazy wyróżniają się oryginalnym kadrowaniem i kompozycją, specyficzną gamą barwną, zdecydowaną linią konturów. Te cechy są obecne w Odpuście św. Rozalii na Kurpiach. Obraz przedstawia znane od XVIII wieku miejsce kultu, niewielką kaplicę stojącą na ustronnym leśnym uroczysku. Artysta ukazał fragment malowniczego krajobrazu z dużego oddalenia. W typowy dla siebie sposób główne elementy kompozycji umieścił na drugim planie. Kolorowa procesja pielgrzymów otacza drewniany kościółek, którego ciemna bryła mocno odcina się od chłodnego błękitu nieba. Kadr po bokach zamykają rozłożyste drzewa. Przed widzem rozciąga się niezmącona przestrzeń, którą w dolnej partii wypełnia jesienna łąka z kępami rudej trawy i kolorowych kwiatów.

Bożena Kasperowicz