Szachiści

Tymon Niesiołowski, uczeń lwowskiej Szkoły Przemysłowej (1898–1900) i krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1900–1904), pierwszy kontakt z awangardowymi prądami w sztuce zawdzięczał Władysławowi Ślewińskiemu, członkowi szkoły z Pont-Aven. Udział Niesiołowskiego w ruchu formistycznym (1917–1922) zapisał się eksperymentami w zakresie konstrukcji obrazu, jednak od połowy lat dwudziestych XX wieku wzrastało zainteresowanie artysty nowym klasycyzmem, zaś w kolejnej dekadzie – koloryzmem. Zmiany miejsca zamieszkania związane były z otrzymywaniem stanowisk wykładowcy uczelni artystycznych: od 1919 roku Wolnej Szkoły Sztuk Pięknych w Zakopanem, od 1926 – Szkoły Rzemiosł Artystycznych w Wilnie i od 1928 – tamtejszego Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego, zaś od 1945/1946 – Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wywiedziona z secesji wiedeńskiej i twórczości Paula Gauguina skłonność do posługiwania się dekoracyjną linią w kompozycjach malarskich, rysunkowych i graficznych towarzyszyła Niesiołowskiemu do końca życia, choć na poszczególnych etapach podporządkowywała się innej stylistyce. W obrazie Szachiści z 1949 roku artysta na moment zerwał z arabeską Henriego Matisse’a, by – podobnie jak większość polskich „nowoczesnych” w okresie tzw. interregnum przedstalinowskiego – zainspirować się grubym, surowym czarnym konturem i wyciszoną paletą barwną Pabla Picassa, znamionującymi twórczość tytana modernizmu od końca lat trzydziestych przez cały okres wojenny. Obrazy w tej stylistyce, podchwycone przez szeroki krąg paryski, można było oglądać na wystawie malarstwa francuskiego w Warszawie, Krakowie i Poznaniu w 1946 roku. Podobne źródło – klasycznie nowoczesne – miała tematyka graczy uwiecznianych wówczas przez Niesiołowskiego obok klaunów, akrobatów i scen cyrkowych.

Szymon Piotr Kubiak