św. Mikołaj

Kult Mikołaja Cudotwórcy rozkwitał na Rusi od czasu przyjęcia chrześcijaństwa. Święty Mikołaj, na równi z Bogurodzicą i Janem Chrzcicielem, uważany był za jednego z najskuteczniejszych orędowników we wszystkich życiowych potrzebach i nieszczęściach. Jego wizerunki umieszczano nie tylko w świątyniach i domach, ale także noszono przy sobie na co dzień i od święta, przy pracy czy w podróży, patrz S.12683MŁ, S.12820MŁ, S.12950MŁ. Do osobistego użytku stosowano niewielkich rozmiarów obrazki odlewane ze stopów metali, zwłaszcza z brązu, miedzi i mosiądzu, trwałe i łatwe w użyciu. Badacze przypuszczają, że wśród wszystkich odlewanych ikon do 20% stanowiły wizerunki św. Mikołaja, patrz S.12805MŁ, S.12836MŁ, S.12866MŁ, S.12868MŁ. Mikołaja Cudotwórcę szczególnie czcili staroobrzędowcy, którzy w połowie XVII w. nie przyjęli reformy liturgicznej moskiewskiego patriarchy Nikona. Staroobrzędowcy posługiwali się wyłącznie własnymi przedmiotami kultu. Jednym z ośrodków wytwarzających takie przedmioty w XVIII-XIX w. był region Guślice położony ok. 120 km od Moskwy. Guślickie wyroby, często ozdabiane kolorową emalią, cieszyły się dużą popularnością po zlikwidowaniu przez rząd carski północnych wytwórni przedmiotów kultu znajdujących się nad rzeką Wyg. Były one często naśladowane przez prowincjonalne warsztaty. Prezentowana ikona z wizerunkiem św. Mikołaja w popiersiu należy do powszechnie używanych, zwanych popularnie „tabletkami”. Na obrazku Mikołajowi Cudotwórcy towarzyszą dwie postacie adorujących go świętych Bazylego Wielkiego i Sergiusza Radoneżskiego, opisane pod S.12868MŁ.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967