Fotografia Grety i Leona oraz Krystyny i Ewy Haberów na tle pomnika Agenora Gołuchowskiego we Lwowie

Fotografia Haberów: rodziców i córek, ujętych całopostaciowo, stojących na tle pomnika Agenora Romualda Gołuchowskiego we Lwowie (twórca: Cyprian Godebski; pomnik odsłonięty w 1901 r., zniszczony niedługo po II wojnie światowej; zob. jedną z licznych starych widokówek go przedstawiających; dostęp 16.07.2021 - data dostępu także poniższych treści internetowych). Pomnik uchwycony został na tym zdjęciu bez głównej części – widoczny jest jedynie postument, z personifikacją Galicji podającą wieniec; w tle widoczne drzewa parku Kościuszki. Podpis na odwrocie wskazuje jako datę Wielkanoc 1930.

Kiedy ogląda się tę fotografię, dostrzec można w niej splot wielu wątków złożonej historii tej części Europy i wręcz symboliczną nośność niektórych widocznych elementów. Szczególnie wymowne jest przypadkowe uchwycenie w kadrze jedynie personifikacji Galicji, bez sylwetki hrabiego Gołuchowskiego (1812–1875). Pomnik hrabiego postrzegany był jako niejednoznaczny: społeczność Lwowa wzniosła go w uznaniu zasług arystokraty w czasach zaborów (jako austriacki minister spraw wewnętrznych i minister stanu uzyskał ograniczone uprawnienia dla języka polskiego w sądach i urzędach; jako namiestnik Galicji przyczynił się do rozwoju szkolnictwa wyższego), ale jednocześnie – ponieważ Gołuchowski stanowił symbol polityki ugodowych konserwatystów (jako przeciwnik ruchu spiskowego) – to pod tym pomnikiem, paradoksalnie, odbywały się na początku XX w. protesty przeciw germanizacji.

Sam park ma również bardzo bogatą i znamienną historię – był niegdyś ogrodem jezuickim, przy czym zakon otrzymał teren od władz miasta; te zaś dysponowały nim, ponieważ pod koniec XVI w. konsul Republiki Weneckiej Antonio Massari (właściciel kamienicy zwanej Wenecką przy Rynku, zob. podobiznę jej elementu udostępnianą przez Narodowe Archiwum Cyfrowe; zob. także wpis o kamienicy na portalu Interaktywny Lwów) stworzył tu ogród w stylu renesansowym i chciał, by mogli z niego korzystać lwowianie; w dwudziestoleciu międzywojennym park miejski nosił imię Tadeusza Kościuszki.

Pod takim pomnikiem i w takim parku sfotografowała się polska rodzina o korzeniach austriacko-żydowskich. Nadto fotografię wykonano w dniu chrześcijańskich Świąt Wielkanocnych – których nazwę Greta Haber zapisała na odwrocie w języku niemieckim. Jak zaznaczył to Krzysztof Krochmalski w korespondencji z Muzeum w okresie przekazywania archiwaliów do zbiorów, jego babka ,,z polską mową spotkała się pierwszy raz w wieku dwudziestu lat po przeprowadzeniu się Axerów do Lwowa i dlatego do końca życie myślała i modliła się w swojej Muttersprache''. A jednocześnie Greta Haber odmówiła przecież na początku lat 40. podpisania niemieckiej listy narodowościowej, podkreślając swoją polskość.

Przemysław Kaniecki