Kościół w Gołębiu

Jednym z aspektów powszechnych w XIX wieku działań związanych z badaniem pamiątek rodzimej przeszłości było dążenie do zachowania i dokumentowania stanu obiektów, które miało rozpowszechnić wiedzę na temat zabytków narodowej architektury. Zwłaszcza tych, które w pozbawionym suwerenności państwie mogły przypominać o dawnej świetności i znaczeniu miejsc ważnych dla wolnej i niepodległej ojczyzny. Miały temu służyć między innymi popularne w XIX wieku tak zwane albumy malownicze zawierające ryciny przedstawiające widoki budowli uzupełnione zwykle krótkimi opisami. Pierwsze tego typu publikacje pojawiły się na ziemiach polskich już na początku XIX wieku, by zyskać popularność w drugiej połowie stulecia. Dzięki staraniom Adama Lerue – jednego z najbardziej zasłużonych artystów w zakresie inwentaryzacji zabytków polskich, własnego albumu doczekały się również zabytki Guberni Lubelskiej. Rysunki i akwarele autorstwa Lerue, przedstawiające najważniejsze obiekty architektoniczne, powstały podczas inwentaryzacji zabytków prowadzonej w latach 1844–1855 przez Delegację do opisywania zabytków starożytności w Królestwie Polskim, którą kierował Kazimierz Stronczyński. Weszły one w skład publikacji Album Lubelskie wydanej w latach 1857–1859 w Zakładzie Litograficznym Adolfa Pecqa i S-ki w Warszawie. Litograficzne plansze widoków przygotowali Julian Cegliński i Władysław Walkiewicz. Każdą z rycin uzupełniał podpis z nazwą obiektu, rozbudowany niekiedy o osobę fundatora lub krótki opis świadczący o „dawności” budowli.

Kościół parafialny pod wezwaniem św. Katarzyny i św. Floriana w Gołębiu powstał w latach 1626–1634. Wyróżnia go dwuwieżowa fasada, niemająca zbyt wielu odpowiedników w architekturze polskiej tego czasu, oraz obecność w jego bezpośrednim sąsiedztwie Domku Loretańskiego – jednego z pierwszych tego typu zabudowań w kraju. Lerue uchwycił jedynie jego szczyt, ukazany w głębi przedstawienia, koncentrując się na widoku nieco podupadającej świątyni i jej otoczenia. O nie najlepszym stanie złożenia świadczą liczne ubytki dachówki, zniszczony mur kościelny i wygląd murowanego domku w obrębie ogrodzenia, który służył duchownym sprawującym specjalne nabożeństwa do Matki Bożej Loretańskiej.

Anna Hałata